Як людзі атрымалі агонь

Першы агонь беларусы атрымалі ад Перуна. Ад яго стралы-маланкі аднойчы загарэлася жытло. Збегліся людзі, пахапалі галавешкі, ды разнеслі па сваіх жытлах i пачалі ў попеле захоўваць.

Аднойчы Бог аднаму старому калёсніку, які акрамя калодак тачыў i верацёны, паслаў шчаслвую думку, каб ён паспрабаваў кружкі на верацёнах вышмульваць ясянёвым клінком, а не нажом вырэзваць, як дагэтуль.

— Чаму не, — кажа калёснік сам сабе, — ясень цвярдзей, дык павінен узяць мякчэйшую бярозу. Паспрабуем.

Застругаўшы ясянёвы клінок, прыставіў яго да верацяна, моцна прыціскаючы, i пачаў смычком шморгаць то сюды, то туды, штораз хутчэй. Глянуў — пайшоў дым з верацяна, ды так пахне, бы з вогнішча. Ён далей шморгаць ды яшчэ хутчэй, аж пакуль з верацяна іскры пасыпаліся. Вось так чалавек знайшоў справядлівы агонь. 3 таго часу людзі ўсюды патушылі Перунова цяпельца ды завялі свойскі агонь. I з тае пары сталі лепш жыць.

Пабудаваўшы новае жытло, беларус абавязкова пераносіць агонь са старой печы: без гэтага не будзе ранейшага дабрабыту. Беларусы паважаюць агонь, яго не пакідаюць без ежы, яму кладуць палена, да яго прыстаўляюць гаршчок з вадою. У агонь не плююць, не кідаюць нічога нячыстага. У таго, хто на агонь плюе, на языку садзяцца болью. Агонь святы, яго Бог даў на пажытак людзям, але з ім трэба абыходзіцца прыстойна, бо калі ён раззлуецца, то наробіць шмат ліха.

Калі што хочуць ачысціць, то яго кідаюць у агонь,

нават i самі беларусы ачышчаюцца, скачучы цераз

яго на Купалле.

Два агні няможна злучаць. У аднага чалавека заўжды агонь не пераводзіўся ў хаце; яго жонка берагла агонь у ямцы, як зрэнку вока. Таму ў хаце было поўна дабра, у хляве вялося шмат жывёлы, а клець заўсёды была поўная. Шанцавала таму чалавеку i на статак, i на хлеб.

Аднойчы пайшла жонка таго чалавека дзесь далека ў госці i доўга не вярталася. Тым часам надышла ноч, хутка сцямнела. Прыбегла да таго чалавека суседка чагосьці пазычыць. Было цёмна, дык яна засвяціла пук лучыны ды так з ею i ўвайшла ў хату, а каб дарэмна лучына не гарэла, дык яна паклала яе на прыпечку, каля самай ямкі.

Тут сышліся разам два агні ды i разгаварыліся. Прынесены агонь кажа:

- Давай спалім гэтага гаспадара за тое, што ён мне не робіць пашаны.

- Не, — адказвае агонь з ямы, — мой гаспадар добры чалавек, а яго жонка, бадай, яшчэ лепшая. Яна мяне вельмі шануе, вельмі паважае. Не можна майму гаспадару рабіць ліха.

Тут гаспадар падышоў да печы, каб узяць з яе сухое лучыны, ды i пачуу тую гаворку. Схапіў з прыпечка лучыну з чужым агнём, сунуў яго ў дзежку з вадой так хутка, што той i апомніцца не паспеў ды толькі зашыпеў, бы гадзюка.

Раззлаваўся чужы агонь на сваю гаспадыню, што прынесла яго ў такую ліхую хату, дзе яго так дрэнна прынялі, ды i разам ахапіў хату свайго гаспадара. Убачыла жанчына праз акно, што гарыць яе хата, ды толью рукамі пля снула.

— Божа! Гарым! — крыкнула яна i кінулася з чужой хаты да сваей.

Падыходзіць гаспадар зноў да печы i чуе, як яго агонь кажа:

— Укінь мяне ў пажар, то ён патухне.

Насыпаў гаспадар на чарапок жменю жару, вынес на двор ды i сыпануў яго ў пажар. Выбухнула полымя вышэй лесу i патухла. Зразумеў тады той гаспадар, што трэба агонь шанаваць, то i ён будзе добры. А добры агонь мацней за ліхі.

Як Бог пусціў сонца ў хату

На пачатку свету людзі не ведалі як хату ставіць. Нарэшце паставілі якуюсь хату, але не ведалі што зрабіць, каб у ей святло было. Так адна жанчына ўсё носіць рэшатам, а яе муж мяшком сонца i пускаюць у хату.

А тут ідзе нейкі чалавек. Падышоў, павітаўся i пытаецца:

— Што гэта вы, людзі, робіце?

Яны пачалі бедаваць:

— От паставілі хату ды ніяк у яе сонца не наносім, усё цёмна ды цёмна.

Тады чалавек пытаецца:

— Што вы мне дасце за тое, што я вам упушчу

сонца ў хату?

Жонка з мужам у адказ:

— Што хочаш, тое i дамо.

Не ведалі людзі, што гэта быў сам Бог. А ён ім кажа:

— Я нічога ад вас не хачу, адно дайце слова, што

кожны тыдзень прымеце жабрака, накорміце i дазволіце пераначаваць.

Людзі пагадзіліся на тое.

Тады Бог ім вокны паўрэзваў, i відно стала ў хаце.

Адкуль з'явілася жыта

Жыта — самае старшае збожжа, бо з яго мы маем хлеб, а хлеб — бацька, хлебам жывуць людзі.

Калі Бог стварыў чалавека, дык доугі час хлеба не было: людзі елі рознае карэнне. Больш за ўсіх галадалі сабакі. Таму яны, узняўшы свае морды ўверх, страшна завылі, просячы ў Бога хлеба. Бог пачуў ix просьбу i кінуў ім з неба адзін жытні колас. Але сабак было многа, дык адзін колас не мог накарміць ix ycix. Сабакі пачалі адбіраць колас адзін у аднаго, рваць яго ў розныя бакі. Разарвалі той колас сабакі на шматкі, зерне рассыпалася, i яны затапталі яго лапамі ў зямлю.

На другі год ад аднаго коласа пайшоў такі багаты ўраджай, што людзі намалацілі цэлую бочку жыта. I з таго часу сталі разводзіць хлеб — а ўсё пачалося з сабак.

Напачатку ўсе хлебныя раслны — жыта, ячмень, пшаніца мелі колас у даўжыню ўсяго сцябла, ад макушкі да зямлі, i такі цяжкі, што некалькі каласоў толькі i мог падняць чалавек адной рукой.

Выйшлі неяк жанчыны жаць ды сталі наракаць на Бога, што ён даў жыта з такімі каласамі, цяжкiмi i нязручнымі.

Бог, пачуўшы тaкiя нараканні, вырашыў атрэсці ўсе каласы i пакінуць адны сцябліны. У той час, калі ён гэта рабіў, у полі знаходзіўся сабака. Зразумеўшы, што калі Бог атрасе ўвесь колас, то хлеба зусім не будзе, ён жаласна завыў, просячы Бога пакінуць хоць нейкую частку коласа на ix сабачую долю. Бог пачуў гэта i злітаваўся, ачысціў не ўвесь колас, пакінуў зерне на версе сцябла столькі, як ён i цяпер расце. Таму людзі ядуць не сваю долю хлеба, а сабачую.

Калі жнуць беларусы жыта, у канцы поля, на мяжы, пакіаюць невялічкае недажатае месца звярам. Бо калі не было на Гэтым Свеце жыта, то звяры пачалі прасіць Бога чаго есці, а Бог ім кінуў жытні колас. 3 таго i з'явіся хлеб.

Палешукі i палевікі

Было ў бацькі дванаццаць сыноў. Былі яны ўдалыя хлопцы. Жылі ў лесе, дзе вадзілася многа ўсялякага звяр'я, пасвілі сваю жывёлу ды лавілі звяроў. Жылі яны разам i слухалі старога бацьку, а ён ужо сівенькі, бы лунь, нават летам сядзеў у кажушку ды камандаваў. I быў у ix лад, i усім было добра.

Хлопцы ўсе пажаніліся. Было ў ix многа дзяцей, але ўсе слухалі старога бацьку i кожны рабіў сваю справу. Прыйшоў час, памёр стары бацька, i пачалі жанчыны сварыцца паміж сабою, ды падбухторваць сваіх гаспадароў. I такая ў ix пайшла калатня, што і жыцця не стала. Пачалі жанчыны ў адзін голас крычаць: дзяліцца ды дзяліцца. Пачалі браты дзяліцца. Калаціліся, калаціліся яны, пакуль дзялілі жывёлу ды ўсё дабро, а як пайшлі дзяліць зямлю, дык так пачалі біцца, што ледзь не пазабіваліся. Калоцяцца браты паміж сабою за зямлю, захопліваюць чужыя дзялянкі, i няма ў ix спакою.

Толью два малодшыя браты жылі паміж сабою вельмі згодна: куды адзін, туды i другі. Не захацелі яны калаціцца з братамі. Кінулі сваю бацькаўшчыну ды i пайшлі ў свет шукаць сабе зямлі. Зрабілі з двух дубоў з каранямі вялізныя сані, запраглі дванаццаць пар валоў, наклалі ўсялякага дабра, пасадзілі жонак з дзецьмі ды i паехалі па пяску. Працягнулі трохі валы i сталі, не хапае сіл цягнуць сані па пяску. Тады адзін брат давай падкладваць упоперак пад палазы круглыя калодкі. Коцяцца калодкі, i сані паўзуць уперад. Абрыдла братам падкладваць калодкі пад палазы, дык адзін i кажа другому:

— Давай, братка, зробім такую прыладу, каб калодкі заўсёды круціліся пад палазамі.

Зрабілі яны колы. Легка пацягнулі валы, так што яшчэ i браты самі селі на воз. Едуць яны ды едуць i пад'язджаюць да вялікай ракі. Шукалі яны доўга мелкага месца, каб пераехаць уброд, ды нідзе не знайшлі. А тут пачалася вялкая бура. Лес раве, як звер. Вецер ломіць дрэвы, як жанчыны кастрыцу, ды i кідае на зямлю i ў раку. Плывуць па вадзе дрэвы, быццам плыты. Зірнулі на тое браты ды i сцямілі, як перабрацца цераз раку. Давай лавіць на рацэ дрэвы i звязваць ix разам. Так зрабілі яны плыт.

Калі сунялася бура, падагналі браты той плыт шчыльна да берага ракі, запраглі валоў i ўзвезлў воз на плыт. Стаяць яны на плыце ды кіруюць доўгімі жэрдкамі, а плыт i сам плыве з вадою. Аднесла плыт вадою далека, але вось ён прыстаў да друтога берага. Пабачыла свойская жывёла, што валы паплылі па рацэ ды i выйшлі на другі бок, кінулася ў ваду i пераплыла цераз раку.

Паехалі браты далей i забраліся ў такі лес, што i канца яму няма. Не могуць далей ехаць — лес перашкаджае. Пачалі яны церабіць дарогу ды масціць грэблі. Але дзе там: чым далей, тым лес усё гусцее, а ў ім стаіць такая тхлань ды нетра, што i выбрацца нельга. От i кажа адзін брат:

— Застануся я тут, бо не магу выбрацца з лесу.

І застаЎся ён сярод таго лесу жыць. I назвалі яго i дзяцей яго — палешукамі.

Другі ж брат працярэбліваў дарогу, масціў грэблі ды клаў кладкі i exaў усё далей. Мабыць, з тых часоў на Палессі яшчэ ёсць тыя прасекі ды грэблі, што нарабіў той чалавек.

Нядоўга яны ехалі. Бачаць — лес пачаў радзець, пачалі трапляцца прагаліны, палянкі ды палі. Тады ён спыніўся там i пачаў разрабляць поле. За тое i назваліся яны палевікамі. Потым размножыліся як палешукі, так i палевікі, занялі пусты лес ды i пачалі жыць адны каля другіх побач.

Бай i яго сыны

Па некаторым часе чалавек стаі ў Гэтым Свеце заводзіць свае парадкі. Ці шмат часу прайшло, ці мала, але меў ужо чалавек сваю сялібу, меў многа жонак, а яшчэ больш дзяцей. Было ў яго прозвішча — Бай. А як прыйшла пара паміраць, дык ён склікау сваіх сыноў i падзяліў усю сваю маёмасць. Толькі пра аднаго сына забыўся. Сын у гэты час быў на паляванні i з ім білі любімыя бацькавы сабакі Стаўры i Гаўры. Прозвшча гэтаму сыну было Белаполь. Неўзабаве пасля смерці бацькі вярнуўся Белаполь з палявання, а браты яму кажуць:

— Бацька падзяліў нам усю сваю маёмасць, а табе

ён пакінуў сваіх сабак. Ды яшчэ наказаў, каб ты ix

пусціў па волі: аднаго ў правы бок, а другога — у левы; колькі яны зямлі аббягуць у дзень, дык гэта ўся зямля твая будзе.

Пайшоў Белаполь i злавіў дзвюх птушак, што прыляцелі адна з паўднёвага мора, другая — з заходняга. Пусціў паўднёвую птушку на поўдзень, ды i кажа аднаму сабаку:

— Бяры!

Пусціў другую на захад i кажа другому сабаку:

— Хапай!

Паляцелі тыя птуші; адна ў адзін бок, другаяў другі. Пабеглі сабакі за птушкамі, дык ажно зямля закурылася. Як пабеглі тыя сабакі, дык i да гэтага часу не вярнуліся, а па ix слядах дзве рэчі працягнуліся, у адзін бок прайшла Дзвіна, а ў другі бок — Дняпро.

Вось у гэтых абшарах Белаполь i пачаў сяліцца. У гэтага Белаполя ад розных жонак яго развяліся розныя плямёны пад прозвішчам Беларусы. Яны i да гэтага часу там ходзяць, зямельку скародзяць ды жыта сеюць.

ЗВЫЧАІ

Звычаі ўсталяваў Бог. Таму трэба трымацца звычаю, калі хочаш, каб Бог не пакараў. Усялякія людзі маюць свой звычай, бо што сяло, то нораў, што галава, то розум, а што край, то звычай, але ўсё ж людзі трымаюцца тых звычаяў, якія пайшлі ад дзядоў ды прадзедаў, бо яны ідуць ад самога Бога.

Ад самага пачатку свету Бог так даў, што ні горы, ні лес, ні людзі не роўныя. Яны i цяпер не роўныя i ніколі не параўняюцца.

Якое чалавеку будзе жыццё на гэтым свеце, яму на раду прызначана, i кожны чалавек ці рана ці позна тое перажыве. Кожны чалавек мае на Небе сваю асабістую зорку: каму добра жывецца, таго зорка ясна гарыць, хораша блішчыць, а ў каго жытка цёмная, таго i зорка цьмяная.

Даўней людзі ведалі той час, калі да ix смерць прыйдзе. Цяпер, акрамя Бога, ніхто не ведае. Атрымалася гэта так.

Ідзе аднойчы Бог па дарозе i бачыць: гародзіць чалавек саломай плот.

- Чаму ты гародзіш плот саломай? — пытаецца Бог у чалавека.

- Вядома чаму, — адказвае чалавек. — Я хутка памру. Навошта мне мацнейшы плот? Гэгага даволі будзе на мой век.

Зразумеў Бог, што нядобра тое, калі чалавек ведае час сваей смерці. Кожны толькі сабе робіць, толькі на свой век, а надалей i не хоча. Падумау Бог, падумаў i зрабіў так, каб чалавек не ведаў, калі памрэ. Цяпер ведаюць пра гэта толью вельмі праўдзівыя людзі ды i то не больш як за тры дні да канца.

Як чалавек памірае, то яго зорка на небе гасне ды падае. Як ні шкада, што памёр родны чалавек, а вельмі плакаць ды ўбівацца няможна, бо яму ў Выраі ці на Тым Свеце будзе вельмі цяжка. Можна толькі прыгаворваць: ён тое слухае, i яму лягчэй становіцца, што яго шкадуюць.

Аб даўнейшай веры

На пачатку існавання Гэтага Свету людзі не ведалі, што значыць Бог. Але вось адзін разумнейшы глянуў раз на неба, на зоры, ды i кажа:

— Ёсць жа той, што гэта стварыў.

Глянуў на зямлю i зноў кажа:

— Мусіць быць той, што так увабраў яе. Трэба да

яго маліцца, але як?

А ляжала там калодка, дык ён да сваіх так кажа:

— Рабіце так, як я.

I пераскочыў праз калодку:

- То табе,— кажа,— Божа!

А назад:

- То мне, Божа!

I ўсе так:

- То табе, Божа, то мне, Божа!

I Бог прымаў гэта за малітву. Вось як даўней людзі маліліся.

Маці-Зямля

Зямля святая, яна наша маці, яна нас жывых кормить, а па смерці да сябе прыхіляе. Бог стварыў чалавека з зямлі, бо ён зямля i ў зямлю пойдзе.

Святая Зямля нас i ўсялякага звера носіць на сваіх плячах, ніколі не наракаючы, не стогнучы. Маці-Зямля ўсё прымае, а найбольш усялякае нечысці, ды яшчэ i дзякуе за гэта, а калі хочаце ведаць, як яна дзякуе, то навязіце гною, пасеце жыта, тады i будзеце ведаць. Нашы дзяды i бацькі нездарма казалі тым, што зямля родзіць, падзяліся з ею, еш сам хлеб, а салому аддай роднай зямельцы. Няма нікога i нічога багацей за зямлю: колькі яна родзіць хлеба, колькі дае жалеза! 3 яе капаюць гліну на печы, на гаршкі ды на пабелку. А колькі ўсюды закапана скарбаў! Хто ж, урэшце, дае чыстую здаровую ваду? Дае святая Маці-Зямля.

Раса — гэта пот Маці-Зямлі. Яна выступае з зямлі, бы слёзы з вачэй: гэта Маці-Зямля плача, просіць Бога, каб ён даў багаты ўраджай на ўсіх долю. Чым больш расы, тым больш зямля працуе, каб усё расло ды красавала.

Перад надыходам усенародных бедстваў Зямля штораніцы стогне. Людзі, якія маюць чуйны слых i дасведчаныя ў варажбе, могуць чуць гэты стогн i загадзя прадказаць розныя бедствы: голад, мор, вайну. Стогн зямлі змяняецца адпаведна характару бедства. Так, перад голадам да стогну далучаецца плач дзяцей, перад морам — пахавальныя галашэнні, перад вайной чуваць асаблівы гул, нібыта ад мноства ног i капытоў..

Зямля — маці, а праца — бацька. Калі ўжо сыдзе снег, лепей за ўсё ў чацвер, гаспадар апранае чыстую бялізну, кладзе ў торбу акраец хлеба, соль, яйка i сыр. Запрагае ў саху валоў ды ідзе з імі ў поле араць. Там ён, памаліўшыся Богу, праводзіць тры баразны. Потым вымае з торбы хлеб, соль i сыр i трохі палуднуе, яйка закопвае ў зямлю там жа, на баразне. Гэтым ён робіць шанаванне Маці-3ямлі, каб яна была ласкавая i добра зарадзіла збожжа, каб усюды было поўна, як тое яйка.

Выпраўляючыся ў чужую старану, беларус бярэ з сабой жменю роднай Зямлі, але не дзеля таго, каб быць з ею пахаваным, а каб высыпаць яе на чужыне ў крыніцу, калі вада там нясмачная.

Самая страшная клятва для беларуса - гэта клятва, сказаная з зямлёю ў роце ці ў руцэ. Такой клятвай карысталіся рэдка, i калі беларус што-небудзь пацвярджае, узяўшы шчопаць зямлі ў рот, то яму абавязкова павераць, таму што калі ён схлусціць, то будзе пакараны: пачарнее, як зямля.

ЧАЛАВЕК

Чаго лixa на свеце

Даўным-даўно спрадвеку жылі сабе людзі, пажывала, ніякага лixa не ведалі. Свет вялікі: усюды вольна. Як папрацаваў, так i пажывіўся. Людзі жылі-пажывалі ды Бога выхвалялі, a ні аб чым яны не клапаціліся. А Бог тады яшчэ жыў на Зямлі, прыходзіў да людзей, бы свой брат, вучыў ix, як на свеце жыць ды дзетак пладзіць, дзетак пладзіць ды гадаваць, ды зямлю напаўняць. I не было на зямлі ні лixa, нi дабра.

Людзі, бы кветкі, цвілі, жылі, нібы птушкі ў небе, ці рыба ў вадзе — ні шчасця, ні бяды не мелі. Але што такое жыццё? Так жыве i звяр'ё ў лесе, так жыве i дрэва. Бог убачыў тое ды i пачаў вучыць людзей, як лепей дастаць ім жыўнасць, як зрабіць адзенне, як схавацца ў непагадзь, як лавіць рыбу ды звера, ды птушак. I рашылі тады людзі, што калі ўклаў Бог ім розум, то можна рабіць, што хочаш.

— Гэ, мы i самі з вусамі, — пачалі гаварыць людзі, — што захочам, тое i зробім. Мы i самі, як багі, толькі Бог затым не даў нам сілы, улады, што баіцца, каб, зямлёю заўладаўшы, мы не ўздумалі i самога Бога сапхнуць з неба.

I адступіўся тады Бог ад ганарлівых людзей, i пайшоў сабе на Неба. Узялі людзі ўладу над усім, што ёсць на Зямлі над раслінамі; над усялякім звяр'ём, што жыве па лесе, па палях, балотах; над птушкамі, што лятаюць пад небам; над рыбамі, што ў вадзе гуляюць вольна.

Будзе людзям добра жыць на Гэтым Свеце, пакуль яны не захочуць мець улады адзін над другім, а калі ўздумаюць — то пазнаюць i дабро, i ліха. I датуль будзе лixa, пакуль людзі будуць мець уладу над людзьмі. Але Бог даў людзям розум, каб яны самі пазналі, з чаго ліха на свеце. А розум пакажа людзям дарогу, як лixa адолець i як жыць, каб мець уладу над усім на зямлі i каб усім было добра i не было лixa.

Тры Долі

Яшчэ на раду чалавеку даецца доля. Каму якая трапіцца доля, такое ў яго i будзе шчасце. Шчасце чалавека залежыць ад хвіліны, у якую ён нарадзіўся. Калі ў шчаслівую хвіліну, то будзе яму шанцаваць, калі ў нешчаслівую — будзе нешчаслівы. I што ты ні рабі, як ты ні старайся, а нічога не зробіш, калі доля лядашчая. Калі ж доля спрыяе, то хоць ты ляжы на печы ды грэй чэрава, а табе ўсё так i сыплецца, быццам у млыне збожжа з каша..

Жылі ў адной вёсцы мужчына з жанчынаю. Пабраліся яны яшчэ маладымі, а тут ужо хутка i старасць, а дзяцей усё няма ды няма. Мужчыну яшчэ нічога сабе, пойдзе лавіць рыбу або ў лес на паляванне, лазіць там увесь дзень. Вечарам прыцягнецца дамоў, падсілкуецца чым Бог даў ды i ляжа спаць.

А жанчына, ведама, заўжды каля дому таўчэцца. Дагледзіць яна гаспадарку, пакорміць свіней, сядзе на лаву каля акна, падапрэ рукою галаву ды i сядзіць засмучоная, быццам каго пахавала. Ведама, якая жанчыне жытка, калі ў яе няма дзяцей.

Раз сядзела яна так каля акна, як падыходзіць старанькі дзядок i просіць піць. Падала яна яму конаўку бярозавага квасу. Напіўся той дзядок, выцер свае сівыя вусы i бараду, а потым i пытае тую жанчыну, чаму яна такая засмучоная.

— А чаго ж мне радавацца, — адказвае яна,— Калі

мне Бог не даў уцехі, не даў дзяцей.

— Дык на от выпі гэтага квасу, — кажа старэнькі, — то будуць i дзеці.

Не паспела яна i здзівіцца таму, што сказаў старэнькі дзядок, як ён знік. Здагадалася жанчына, што гэта быў не просты дзядок, а сам Бог. Паслухала яго i дапіла той квас.

Праходзіць некалькі тыдняў, як адчула яна, што сапраўды зацяжарыла. Рада жанчына, бы зноў на свет нарадзілася. Падыходзіць час раджаць. Нарыхтавала яна пялёнак, сарочачак i ўсяго, што трэба, ды чакае, калі ўжо тое будзе. Ей вельмі хацелася напярод ведаць, хто ў яе будзе, хлопчык ці дзяўчынка. Давай яна раіцца з жанчынамі. Тыя навучылі, што зрабіць, каб прыснілася, якое будзе дзіця. Зрабіла яна, як ей параілі, i лягла спаць.

Толькі заснула жанчына, як пакінула яе душа цела i зрабілася такая лёгкая, бы матыль. Выйшла яна перш у садок. Аж ён увесь цвіце, бы мак, ды такі ад яго ідзе пах, што няможна i сказаць. Панюхала яна, I зрабілася ей так весела, што яна давай пляскаць у ладкі.

Толькі яна пляснула ў ладкі, як ногі аддзяліліся ад зямлі, i яна паляцела над агародчыкам, далей цераз садок паміж вецця, ды так, што толькі яно хвошча па твары. 3ірнула яна, аж унізе блішчыць рака, а па берагах высокі лес зелянее, быццам мурава. Кругом так гожа, так радасна пасміхаецца сонейка.

Ляцела жанчына, ляцела i спынілася на высокай гары. Агледзелася яна i бачыць: на поплаве сярод кветак скачуць ды качаюцца тры маладыя і вельмі прыгожыя дзяўчыны. Пакупаюцца яны ў рацэ, вылезуць на бераг ды i качаюцца па траве голыя, як маці нарадзгла.

Доўгта яны так гулялі, нарэшце, пачалі плесці вянкі. Адна спляла вянок з асоту i з чартапалоху ды кажа:

— Вось такая жытка будзе таго чалавека, якога я

буду Доля.

Другая спляла вянок з калінак i з вецця.

— А я, — кажа, — буду Доляй рыбака i паляўнічага.

Трэцяя ж:, самая гожая, спляла сабе вянок з каласоў жыта i пшаніцы, убрала яго рознымі кветкам.

— Я ж,— кажа,— Доля гаспадара.

«От калі б гэтая Доля майму дзіцяці», — думае тая жанчына. А тры Долі надзелі на галовы вянкі, пабраліся за рукі да давай гойсаць па поплаве. Гойсалі яны, гойсалі ды ўсё бліжэй, бліжэй падбягаюць да той жанчыны, нарэшце, спыніліся зусім блізка каля яе ды i кажуць:

— Вось тут жанчына, яна хутка родзіць хлапчука.

Хто з нас пойдзе да яго i будзе яго доляю?

Доуга яны спрачалася: адна кажа — я, другая — я, а трэцяя сабе крычыць — я. Ніяк не могуць пагадзіцца паміж сабою. Нарэшце адна з ix прапанавала:

— Давайце я падкіну ўгору кветку i хто з нас першы зловіць яе, такую долю Бог дасць таму хлапчуку.

Згадзіліся Долі на тым.

Самая прыгожая Доля вырвала са свайго вянка кветку i кінула яе ўгору так моцна, што яна аж схавалася ў небе, а праз нейкі час ляціць уніз. Выцягнулі Долі рукі ўгору, каб злавіць тую кветку, а тут падхапіўся такі Bixop, што круціць не то што тую кветку i доўгія косы тых Доляў, але аж ix саміх падымае ўверх. Лавілі яны, лавілі, нарэшце, самая прыгожая Доля схапіла тую кветку ды i ўваткнула яе сабе ў валасы.

Потым усё неяк начало мяняцца. Долі невядома куды дзеліся, а душа той жанчыны паляцела назад да свайго цела. Толькі яна вярнулася, як схапілі жанчыну болі i яна нарадзіла гожага хлопчыка. Кажуць, што ён быў такі шчаслівы, што можа такога другога i не было на свеце.

Гора-бяда

Гора — гэта дух, які мае выгляд дзіцяці. Яно такое ўчэпістае, што як прытуліцца да чалавека, дык цяжка адарваць. Але пакуль чалавек ад яго не пазбавіцца, не будзе мець шчасця. Гора адно не ходзіць, за сабою бяду водзіць.

У гаспадарцы заўжды бывае ўпадак. Нездарма ж кажуць, што, хто мае статак, той мае i ўпадак. Але хто беражэцца, таго i Бог беражэ. Ад упадку, як i ад усялякага няшчасця, ёсць розныя прымхі. Людзі ад дзядоў навучыліся, што чаму шкодзіць, што памагае, што трэба рабіць, як часамі трапіцца які-небудзь упадак, як ратаваць гаспадарку ды ратавацца самім.

Так Бог даў, што на ўсялякае лixa, на ўсялякую бяду ёсць чалавек i ратунак. Толькі трэба ўмець чым i як ратавацца. Ёсць сярод беларусаў такія ведуны, якія напярод усё бачаць, усё прыкмячаюць. Яны заўжды знаюць, які мае быць упадак, бо ёсць вельмі шмат прыкмет, якія добра гавораць, якое мае быць няшчасце ці бяда. На свеце так нічога не бывае, а ўсе мае свае прызначэнне, усё робіцца, як Бог вяліць ці як ён папусціць. Калі папусціць Бог, тады Нядобры Дух камандуе ды вытварае якую-небудзь бяду i тым робіць упадак. Калі ж людзі ведаюць такія прымхі, то тады нішто чалавеку не нашкодзіць.

Упадак як пачнецца, дык ён ідзе ключом i цягне адно за другім. Каб спыніць упадак, трэба парваць гэты ключ. Дзеля гэтага трэба знарок зрабіць які-небудзь упадак. Напрыклад, знарок жыўцом закапаць пеўня ці што-небудзь іншае.

Упадак часцей за ўсё насылаюць ліхія людзі, тыя людзі, што знаюцца з Нядобрымі Духамі.

Поиск по сайту: