Паняцце моунай нормы. Виды нормау

«Моўная норма – сукупнасць найбольш устойлівых, традыцыйных элементаў мовы, гістарычна адабраных і замацаваных грамадскай моўнай практыкай у якасці агульнапрынятых правілаў».

акцэнталагічныя нормы – правільная пастаноўка націску.

арфаграфічныя нормы – напісанне слоў, якое вызначана пэўнымі правіламі.

арфаэпічныя нормы – правільнае вымаўленне гукаў і іх спалучэнняў.

лексічныя нормы – правільны выбар слова і дарэчнасць яго прымянення ў агульнавядомым значэнні і агульнапрынятых спалучэннях. Напрыклад, не ўсе словы, якія ўжываюцца ў беларускай мове, уваходзяць у літаратурную мову. Так, не ўключаюцца словы, якія маюць грубы ці непрыстойны сэнс (боўдзіла, сапляк, плявузгаць), а таксама жаргонныя і вузкадыялектныя словы, ужыванне якіх абмежавана пэўным асяроддзем або мясцовай гаворкай;

марфалагічныя нормы – правільнае выкарыстанне формаў слоў. Напрыклад, у беларускай мове назоўнікі м.р. у форме Р.складз.л. могуць мець канчатак -а (-я) або -у (-ю) вучня, аленя, ветру, снегу (параўн. з рускай мовай ученика, оленя, ветра, снега), а таксама неабходна ведаць, што род або лік назоўнікаў беларускай мовы не заўсёды супадае з родам ці лікам назоўнікаў рускай мовы (сабака (м.р.) – собака (ж.р.));

пунктуацыйныя нормы – правільная пастаноўка знакаў прыпынку. Напрыклад, коска ставіцца паміж аднароднымі членамі сказа пры адсутнасці злучнікаў: Добрай раніцы ў полі вятрам-дабрадзеям, каласам умалотным, высокім, рупным жнеям (М.Т.);

сінтаксічныя нормы – правільная пабудова словазлучэнняў, сказаў, тэкстаў. Напрыклад, у словазлучэннях, дзе галоўнае слова лічэбнікі два (дзве), абодва (абедзве), тры, чатыры, залежныя словы-назоўнікі ўжываюцца ў форме Н.скл. мн.л.: два берагі, тры сталы, чатыры студэнты. У рускай мове ў такіх словазлучэннях назоўнікі маюць форму Р.скл. адз.л.: два берега, три стола, четыре студента;

словаўтваральныя нормы – правільнае ўтварэнне новых слоў у адпаведнасці з законамі беларускай мовы. Напрыклад, аддзеяслоўныя назоўнікі найчасцей утвараюцца ад інфінітываў незакончанага трывання. Калі дзеяслоў не мае інфінітыва незакончанага трывання або калі формы інфінітыва абодвух трыванняў супадаюць, то ў аддзеяслоўных назоўніках захоўваецца націск інфінітыва закончанага трывання: спаткáць – спаткáнне, кахáць – кахáнне;

стылістычныянормы – выкарыстанне моўных сродкаў у адпаведнасці з пэўным стылем. Напрыклад, лічыцца стылістычнай памылкай нематываванае ўжыванне ў адным стылі слоў, выразаў сінтаксічных канструкцый, уласцівых іншаму стылю мовы, найчасцей – выкарыстанне ў адным кантэксце рознастылёвай (кніжнай – гутарковай) лексікі

Моўныя нормы адлюстроўваюць самыя характэрныя рысы нашай мовы і з’яўляюцца абавязковымі для ўсіх, хто карыстаецца ёю. Дзякуючы нормам дасягаецца адзінства мовы, разуменне паміж людзьмі ў працэсе моўных зносін.

6.вопрос. Слова - аб`ект изучения лексикологии

Слова — галоўнаяадзінкамовы, якая называепрадметы, якасці, уласцівасціабопаказвае на адносіныпаміжімі. Асноўнаяфункцыя слова намінатыўная — называцьканкрэтныяпрадметы, адцягненыяпаняцці, дзеянні, стан, якасці. Словы, якіямаюцьлексічнуюсамастойнасць, г. зн. называюцьпрадметы, прыметы, дзеянніабоўказваюць на іх і з'яўляюццачленамі сказа, называюцца с а м ас т о й н ы м і абознамянальнымі. Словы, у якіхлексічнаезначэннеаслабленаеабозусімадсутнічае, членам сказа не з'яўляюцца, янывыкарыстоўваюцца для сувязіслоў, сказаўабочастаксказаў і называюццаслужбовыміабонезнамянальнымі. Лексічнаезначэнне слова - ягосэнсавае, семантычнаенапаўненне, якоегістарычназамацавалася за пэўнымгукавым комплексам і з'яўляеццаадлюстраваннемаб'ектыўнайрэальнасці. Лексічнаезначэннескладаезмест слова, ягоўнутраную, аборэчаўную, сутнасць. Лексічнаезначэннемаюцьтолькіграматычнасамастойныя, паўназначныясловы. Граматычныязначэнні— абстрактныйзначэнні, штовыяўляюцца ў прыналежнасці слова да пэўнагакласа і выражаюццасадхфармальнымісродкамі.. Граматычнаезначэнневыражаеццаканчаткамабоканчаткамі і прыназоўнкамадначасова, прыстаўкай, націскам і праяўляецца ў граматычныхкатэгорыяхроду, ліку, склону, трывання, часу, ладу інш. Асновай, назвыпрадмета,з’явымагластацьпэўнаяхарактэрнаяпрымета. Такімчынам, слова як галоўнаянамінатыўная і структурная адзінкамовысуадносіцца з асноўнайкатэгорыяймыслення — паняццем. У асновезначэннясамастойных, знямянальныхслоўляжыцьпаняцце, уякімабагульненаадлюстроўваюццаадпаведныярэаліінавакольнага свету. Службовыясловы, выклічнікі, займеннікі, а таксамаўласныяназоўнікіпаняццяў не называюць, тамушто не вызначаюцьхарактэрныхпрымет, не паказваюць, чымадрозніваецца. Паняццефарміруецца з дапамогайслова і замацоўваецца за ім. Слова і ягозначэнне — катэгорыілінгвістычныя, а паняцце — катэгорыялагічная, аднаксувязьпаміжімі самая цесная. Паводлесловаўтваральнай структуры словыбываюцьневытворныя і вытворныя. Невытворныяскладаюццатолькі з кораняабо з кораня і канчатка. Вытворныясловыапрачакоранямаюцьіншыямарфемы, афіксы, значэннітакіхслоўматываваныязначэннямікораня і словаўтваральныхафіксаў. На працягуіснавання ў мове слова можазмяняцьлексічнаезначэнне, звужацьягоабопашыраць. Паводлелексічнайспалучальнасціслоўадрозніваюцьсвабодныя і несвабодныязначэнні. Словысасвабоднымзначэннеммаюцьнайболыпыяспалучальныямагчымасці, адноснашырокаўстулаюць у сувязь з іншымісловамі. Свабоднымібываюць, як правіла, прамыязначэнніслоў.Несвабодныязначэнніслоўістотнаабмежаваныя ў сваёйспалучальнасці. Сяродлексічнанесвабодныхвылучаюццадзвегрупызначэнняўслоў — фразеалагічназвязаныя і сінтаксічнаабумоўленыя.Фразеалагічназвязанае — значэнне, якоепраяўляецца, рэалізуецца ў адзінкавыхцінешматлікіхустойлівыхсловазлучэннях. Сінтаксічнаабумоўленаезначэнне-лексічнаезначэнне, якое слова набывае ў пэўнымкантэксце, каліўжываецца не ў прамымзначэнні.

Поиск по сайту: