Помощничек
Главная | Обратная связь


Археология
Архитектура
Астрономия
Аудит
Биология
Ботаника
Бухгалтерский учёт
Войное дело
Генетика
География
Геология
Дизайн
Искусство
История
Кино
Кулинария
Культура
Литература
Математика
Медицина
Металлургия
Мифология
Музыка
Психология
Религия
Спорт
Строительство
Техника
Транспорт
Туризм
Усадьба
Физика
Фотография
Химия
Экология
Электричество
Электроника
Энергетика

Фаналогія. Паняцце фанема. Фанал. школы. Варыянты і варыяцыі фанем



Фаналогія – раздзел мовазнаўства, які вывучае сіст. фанем.

Фанема – наіменшая фанетычная адзінка, якая служыць для адрознення або, атоясамілів. знач адзінак мовы (марфемы моў) і вылуч. на аснове параўнання гукаў і аднолькавых пазіцыях у слове.

фанема не равно гук.

Варыянт – супадзенне з інш. фанемай бяроза [з] - [с] бярозка[з] - [з’]

Варыяцыя – мупадзенне невялікае. Гук якасць якога ў выніку бяроза і бярознік змягчэнне змянілася нязначна.

Заснавальнік фаналогіі – Бардэн дэ Куртэнэ (паляк) у 70-я гг 19 ст абгрунтаваў адрознне паміж гукам і фанемай.

Фанема – гук мовы, які служыць сродкам адрознення слоў. <д>ом - <т>ом <з>ара - <к>ара, ра<н>а - ра<м>а.

у моўнай пазіцыі гукі адпавяд фанемам.

З фаналагічнай школы: з\с-тол гіперфанемы хле[п] – архіфанема.

1) маскоўская 2) пецярбургская 3) пражская – яны усе па рознаму падыходзілі да вывучэння фанем. У бел мове – Я. Падлужны.

Паняцце архіфанема – моўная адзінка. гіперфанема – прадстаўнік марфем.

18. Фан. падаўжэнне зычных у бел.мове.У бел.мове некаторыя гукі пры пэўных умовах могуць падаўжацца. Гэта фан. працэс. У словах тыпу каменны і насенне, бяззубы і палоззе мы назіраем падоўжаныя зычныя, якія на пісьме абазначаюцца падвоеным напісаннем (збожжа, застрэшша, заданне) ці трыграфічна (стагоддзе, моладдзю). Як бачым, у фан. сістэме роднай мовы зычныя могуць адрознівацца паводле даўжыні. Падоўжаныя (доўгія) зычныя ўтварыліся ў выніку змянення некаторых гукавых спалучэнняў па схеме: мяккі зычны + ь (рэдукаваны галосны) + j. На сёння гэта наглядаем у назоўніках ніякага, жан. і муж. роду: зелле, ралля, суддзя; у тв.склоне назоўнікаў жан.роду: соллю; некаторых прыслоўях: увушшу. Заўважым, што падоўжыліся мяккія зычныя. Шыпячыя [ж], [ш] і [ч] у агульнаслав. і ўсходнеслав. мовах былі толькі мяккімі і не мелі адпаведных парных па цвёрдасці. Прыблізна ў канцы ХVІ ст. усе шыпячыя, у тым ліку і дж, зацвярдзелі. Зацвярдзенню падпарадкаваліся таксама падоўжаныя шыпячыя. У бел.мове зацвярдзела і спалучэнне шч. Да падоўжаных адносяцца гукі [ж], [з’], [дз’], [л’], [н’], [с’], [ц’], [ч], [ш]. Падаўжэнне адбываецца ў інтэрвакальным становішчы (між галоснымі). Параўнаем: рус. веселье [э+ л + (ь) + j +э] і бел. вяселле [э + л + л +э] = [э +?л’ +э]. Перадача гукавых спалучэнняў у рус. мове адбываецца пры дапамозе [j], а ў бел.- пры дапамозе поўнага прыпадабнення гукаў, сцяжэння ў адзін.

19.Складападзел у бел.мове. Закон узрастаючай гучнасці. Хар-ка складоў.

Склад – найкарацейшая адзінка моўнай плыні, якая утвараецца галоснымі гукамі (гучнымі) або спалучэннямі галосных з зычнымі гукамі (слабагучнымі).

Склады: 1) адкрытыя (склад закончаны галоснай) 2) закрытыя (зычныя) – прыкрыты (склад пачынаецца з зычнай) – непрыкрыты (з галоснай)

Складападзел – вызначэнне межаў паміж складамі ў мове і на стыках слоў.

Складанападзел вызначаецца з улікам ўзрастаючай гучнасці: найбольш гучныя – галосныя, пасля іх санорныя. за імі – звонкія зычныя, затым – глухія зычныя.

Падзяляючы словы на склады трэба кіравацца правіламі: правілы пераносу, падзл на склады і марфемы, падзелы могуць не супадаць.

1)зычныя паміж гал-нымі адыходзяць да наступнага галоснага : бя-ро-за, зо-ла-та

2)паміж галоснымі спалучэннямі шумных або санорных, усё спалучэнні адэходзяць да наступнага склада: до-шка, до-бра, ле-сві-ла

3)паміж гал. санорнымі і шумнымі, то сан да аднаго, а шумны да другога: мар-скі.

4)спалучэнні 2-х санорных могуць раздяляцца, або адносіцца да наступнага склада: зер-не і зе-рне.

5)[й] [ў] заўсёды да папярэдняша склада: вай-скоў-цы.

20. Націск (разнамесны, рухомы і нерухомы) і інтанацыя ў бел.мове.

Націск – больш гучнае і працяжнае вымаўленне аднаго са складоў.

У бел мове націск – дынамічны, або сілавы, бо пры вымаўленні нац. складоў апарат знаходзіцца ў большым муск. напруджанні, чым пры вымаўленні ненаціскных сладоў. Націскны склад больш працяглы. –разнамесны, обо свабодны, бо нац не фіксуецца, можа падаць на любы склад. – рухомы і нерухомы.

Вырянты літ: абкусаны – абкусаны, дзяўчына – дзеўчына, дармавы – дармовы, католік – каталік.

Неліт. Выкарыстанне: дзіцятка – дзіцятка, спіна-спіна, стары – стары.

Нац дапамагае адрозніваць значэнні слоў (кара -кара) і грам формы (братам - братам)

Лагічны націск – інтанацыйна выдзяляецца ў сказе выжнага слова.

Праклітыкі – ненаціскны словы, якія прымыкаўць да наступнага слова: у школу.

Энклітыкі – ненаціскныя словы, якія прамыкаюць да наступнага слова : хацеў

Складаныя словы – словы. якія маюць некалькі націскаў.: законапалаженне. Аснойны націск і пабочны.

Інтанацыя – сукупнасць фонавых сродкаў, якія служаць для афармлення фразы і яе частак як цэлага, забыспечваюць рытм – меладычнасць маўлення.

Кампаненты: 1) мелодыка – змяненне тону голасу. 2) інтэнсіўнасць – гучнасць гал 3) тэмбр –эмацыянальна экспрэсіўная афарбоўка 4) рытм – чаргаванне націскного і не націскного. 5) паўзы.

21. Арфаэпія, яе задачы. Прычыны адхіленняў ад літаратурнага вымаўлення.

Арфаэпія- сукупнасць правіл узорнага вымаўлення гукаў і іх спалучэнняў у літ.мове. Абслугоўвае ўсе сферы практычнай дзейнасці людзей. Вымаўленне гал. гукаў залежыць ад месца націску. Пад націскам усе гал. вымаўляюцца выразна.Не пад націскам гал. гучаць карацей за націскныя, некаторыя могуць чаргавацца, але ўсе яны вымаўляюцца таксама даволі выразна; скарачэнне іх да непазнавальнасці, «глытанне», выкідванне недапушчальнае.

Сукупнасць сродкаў, прызначаных для маўлення ў пэўнай сферы зносін, утварае стылі вымаўлення.

Літаратурнае вымаўленне – 2)поўны, афіцыйны, 1)непоўны, ці гутарковы.

1 – хуткі тэмп маўлення і ступень увагі з якой гаворачы адносіцца да свайго вымаўлення. Менш выразная артыкуляцыя гукаў годнось – замест годнасць.

2 – кожны гук вымаўляецца дакладна і выразна у афіцыйным абставінах вымушае больш уважліва захоўваць арфаэпічныя нормы.

Прычыны адхілення: 1) уплыў дыялектаў. 2) русская мова 3) уплыў арфаграфіі.

1 – рассказць трошкі аб дыялектах і прыклады.

2 - [г’] - выбухны на месцы [г] – фрыкатыўнага. [ч] як [ч’], [л] [в] [ф] на месцы [ў], асобна [д] [ж] на месцы [дж], [шш] на месцы [шч].

3 – іх замест [jі]х, [э] у часціцах не і прыназоўніках без перад націскам н[э] буду

[з] [с] – перад мяккімі зычнымі трэба [з’] [с’] [с’] мех.

22. Вымаўленне зычных і спалучэнняў зычных у суч.бел.літ.мове.

Вымаўленне зыч. залежыць ад таго, у суседстве з якімі зыч. ен знаходзіцца, ад пазіцыі ў слова.

1) цвёрдыя р,ж, ш, дж, ч. 2) фрыкатыўны г.

3)г’ у швагер, гузік, гергетаць, вакзал, экзотыка

4)афрыкаты дж, дз, дзэ разам

5) дзеканне, цеканне: бландзінка.Выкл. зап, словы з суфі. –ір-, -ік-, -ёр-, -ейск-, -еец- каранцін, манцёр,дэкан

6)вельмі мяккія з’, с’: зёлкі, свет, снег. Толькі ў словах у назве, аб прызме, пры феадалізме яны застаюцца цв. Не змякчаюцца перад г,к,х

7)цвёрдыя губна-губныя: сем, голуб, н

8)звонкія на канцы і перад глухімі вымаўляюцца як глухія, а глухія перад звонкімі-як звонкія: ліджба

9)н,л вымаўляюцца мякка перад дз’,ц’,н’,й:на фрон’ц’е. 10)л мякка перад ск

11)у словах з трохгукавым спалучэннем н не змякчаецца:дранцвець

12)перд с’,з’,л’ гук н змякчаецца: гартэн’з’ія. Выкл. Бензін, транзіт,рамансе

13)у сложбовых словах канчавыя з,с змякчаюцца:без’ мяне. Выкл.:праз,цераз

14)свісцячыя перад шып.,як шып:шшытак. 15)шып.перад свіс.,як свіс:на рэццы

16)д,т перад ч,ц, як ч,ц. 17)зск,дск як ск,цк.

18)у звязнай мове зв.аглуш.на канцы,перад сан.,гал: сат у квецені

19)прыназ.на зв.аглуш.перад глух:ат печы.

 




Поиск по сайту:

©2015-2020 studopedya.ru Все права принадлежат авторам размещенных материалов.