Крытэрыі ацэнкі тэставых работ

Класіфікацыя памылак

Тэкставыя (зместавыя) памылкі

Памылкі, якія прыводзяць да парушэння асноўных прымет тэксту, у лінгваметодыцы называюць тэкставымі. Да тыповых тэкставых памылак адносяцца:

1) падмена тэмы, асноўнай думкі і аўтарскай пазіцыі тэксту-арыгінала пры напісанні пераказу;

2) неапраўданае скарачэнне або павелічэнне падтэм пры пераказе тэксту-арыгінала;

3) непаўната раскрыцця асноўных падтэм, якія аб’ядноўваюць змест тэксту;

4) адсутнасць аргументаў для доказу выказаных у сачыненні думак;

5) няўменне выкарыстоўваць веды, уласныя назіранні, літаратурныя крыніцы, жыццёвы вопыт для абгрунтавання ўласнай пазіцыі ў сачыненні;

6) неадпаведнасць зместу сачынення заяўленай у загалоўку тэме;

7) скажэнне фактаў, падзей, імён, назваў, дат;

8) парушэнне паслядоўнасці развіцця думкі ў тэксце;

9) парушэнне прычынна-выніковых, часавых сувязей паміж сказамі;

10) парушэнне сэнсавай цэласнасці тэксту;

11) парушэнне лагічнай сувязі паміж сказамі ў межах адной сэнсавай часткі;

12) пропуск сказаў, неабходных для лагічнага развіцця думкі;

13) неабгрунтаваны падзел тэксту на абзацы;

14) парушэнне суразмернасці частак тэксту (уступ, асноўная частка, заключэнне).

Тэкставыя памылкі ў школьнай практыцы традыцыйна абазначаюцца літарай З (змест).

Маўленчыя памылкі

Маўленчыя памылкі — гэта парушэнні патрабаванняў камунікатыўных якасцей маўлення (дакладнасці, лагічнасці, чысціні, дарэчнасці, выразнасці і багацця).

Да маўленчых памылак адносяцца наступныя:

1) ужыванне слова ці ўстойлівага выразу з неўласцівым яму значэннем: Чарнавус валодаедобрыміадносінамі зсупрацоўнікамі інстытута (правільна: мае адносіны). Уверсе нешта звінела, як быццам нехта гуляў на дудачцы (правільна: іграў на дудачцы).

2) парушэнне лексічнай спалучальнасці: На паляўнічага накінуўся пажылы мядзведзь (правільна: стары). Васіль адчуваў сябе адзіночным чалавекам (правільна: адзінокім).

3) выкарыстанне русізмаў: Народ мог узнаць пра падзеі, якія былі ў далёкім прошлым. Вумныяі добрыя людзі.

4) неадрозненне адценняў значэння сінонімаў ці блізкіх па значэнні слоў: Ён шырока расчыніў вочы (правільна: расплюшчыў). Варыць чай (малако) (правільна: гатаваць чай, парыць малако).

5) неадрозненне паронімаў (аднакаранёвых слоў з розным значэннем): Абагуліць матэрыял (правільна: абагульніць); каменная дарога (правільна: камяністая).

6) ужыванне лішняга слова (плеаназм): Народныя песні спявалі маладыя маладзіцы (правільна: спявалі маладзіцы).

7) ужыванне адзін каля аднаго (або блізка) аднакаранёвых слоў (таўталогія): Шмат твораў стварыў Янка Купала для дзяцей.

8) паўтарэнне аднаго і таго ж слова побач: Ён прыехаў з Парыжа. Як толькі ёнадчыніў дзверы, людзі кінуліся да яго.

9) ужыванне слова або выразу іншай стылявой афарбоўкі: Важна разгульвае па мястэчку ўраднік. Школьнікі рынуліся ўручаць букеты кветак любімым настаўнікам.

10) неапраўданае ўжыванне прастамоўных і дыялектных слоў і выразаў: Высокі ўраджай кіяхоў на палях краіны вывеў гаспадарку на першае месца ў раёне (замест кукурузы).

11) неразмежаванне лексікі розных гістарычных эпох: Абдумваючы адказ на пытанне, вучань нахмурыў чало (замест лоб); Лабановіч ведаў, што знойдзе пісара ў рэстаране (замест карчме).

12) недакладнае ўжыванне асабовых і ўказальных займеннікаў: Маці прапанавала сыну наліць сабе чаю (маці ці сыну?). Настаўнік параіў вучню прачытаць яго даклад (настаўніка ці вучня?).

13) беднасць і аднастайнасць сінтаксічных канструкцый:

Мы жылі ў палатцы. Палатка стаяла на беразе. Ён быў абрывісты. На беразе раслі сосны. Яны былі стромкія.

14) неабгрунтаванае выкарыстанне сродкаў сувязі (злучнікаў, злучальных слоў, пабочных слоў, лексічных паўтораў) паміж сказамі і сэнсавымі часткамі.

Граматычныя памылкі

Граматычныя — гэта памылкі, дапушчаныя пры ўтварэнні слоў розных часцін мовы і іх формаў, пабудове словазлучэнняў і сказаў, г. зн. парушэнне словаўтваральнай, марфалагічнай або сінтаксічнай нормаў.

Да тыповых граматычных памылак адносяцца:

I. Памылкі ў структуры слова

1. Пры ўтварэнні слова: стварацель (правільна: стваральнік), Толін (правільна: Толеў), ластаўкаў (правільна: ластаўчын), кароўскае (правільна: каровіна).

2. Пры ўтварэнні формы

а) назоўніка: дзвер (правільна: дзверы), праменні (правільна: праменне), медаллю (правільна: медалём), на жалюзях (правільна: на жалюзі), кусты ажынніка (правільна: ажынніку), пры доктары (правільна: пры доктару), кошык яблык (правільна: яблыкаў);

б) прыметніка: малодшы на пяць гадоў (правільна: маладзейшы), самы большы будынак (правільна: самы вялікі), бачу братава сына (правільна: братавага); сястра вышэй за мяне (правільна: вышэйшая);

в) лічэбніка: дзвюмя камандамі (правільна: дзвюма), стамі вучнямі (правільна: ста), паўтарамі кіламетрамі (правільна: паўтара);

г) займенніка: самаго сябе (правільна: самога), сваяго народа (правільна: свайго); сваі пытанні (правільна: свае);

д) дзеяслова, дзеепрыметніка, дзеепрыслоўя: ідзець (правільна: ідзе), гавора (правільна: гаворыць), змяркаць (правільна: змяркацца), ён было пайшоў (правільна: быў пайшоў); рассмяяўшаяся дзіця (правільна: дзіця, якое рассмяялася; рассмяянае); сядзеў, чытая кнігу (правільна: чытаючы);

е) прыслоўя: свяціў ярчэе (правільна: свяціў ярчэй), паступіў сама наймудрэй (правільна: сама мудра).

II. Памылкі ў структуры словазлучэння

1. Памылкі ў дапасаванні: тры высокіх будынкі (правільна: высокія), два любімых творы (правільна: любімыя), даручыць заданне саміх дзецям (правільна: самім).

2. Памылкі ў кіраванні: дзякаваць настаўніка (правільна: настаўніку), звярнуцца па адрасе (правільна: на адрас), хварэць грыпам (правільна: хварэць на грып), пайсці за хлебам (правільна: па хлеб), загадчык бібліятэкай (правільна: бібліятэкі), заклапочанасць над пытаннямі (правільна: заклапочанасць пытаннямі), тры пятыя гектары (правільна: гектара).

III. Памылкі ў структуры сказа

1. Парушэнне межаў сказа: Нам радасна бачыць. Як прыгажэе родны Мінск.

2. Парушэнне сувязі паміж дзейнікам і выказнікам: Вакол вогнішча сядзелі і размаўлялі група аднакласнікаў (правільна: сядзела і размаўляла). Большасць кніг прачытаны Андрэем (правільна: прачытана).

3. Парушэнне суаднесенасці трывання і часу дзеяслоўных формаў: Калі пачалася вайна, яго мабілізоўваюць у армію. Ён накіроўваецца ў Санкт-Пецярбург і з лёгкасцю паступіў у інстытут.

4. Памылкі ў пабудове сказаў з дзеепрыслоўнымі зваротамі: Едучы ў цягніку, у мяне прапалі рэчы. Радуючы Максіма, на вуліцы стала марозна і сонечна. Падыходзячы да школы, мы зайшлі ў клас.

5. Памылкі ў пабудове сказаў з дзеепрыметнымі зваротамі: Каля дарогі ляжалі паваленыя дрэвы бурай (правільна: паваленыя бурай дрэвы або дрэвы, паваленыя бурай). Пякло нахіленае сонца на захад (правільна: нахіленае на захад сонца або сонца, нахіленае на захад).

6. Памылкі ў пабудове сказаў з аднароднымі членамі: На пасяджэнні савета класа гаварылі пра збор макулатуры, металалому і аб дапамозе шэфам.

7. Памылкі ў пабудове складаных сказаў: У вобразе дзядзькі Антося аўтар паказвае загубленую маладосць, і ва ўсім гэтым трэба вініць самадзяржаўе.

8. Памылкі пры складанні сказаў з ускоснай мовай: Ужо неяк пад восень сказала Аленка Сцёпку, што я хачу працягваць вучобу (правільна: што хоча працягваць вучобу).

9. Пропуск слоў у сказе: Вася хуценька паабедаў і пабег у валейбол (замест гуляць у валейбол).

10. Няўдалы парадак слоў у сказе: Ён выйшаў з ужо кепскім настроем.

11. Дубліраванне дзейніка: Маці, яна заўсёды намагалася дапамагчы мне.

Граматычныя памылкі, дапушчаныя ў напісанні формаў слоў у дыктантах, пры падліку далучаюцца да арфаграфічных. Пры гэтым за адну памылку, напрыклад, лічыцца напісанне канчатка -а ў родным склоне адзіночнага ліку назоўнікаў воск, жвір, лёд. Але калі дапушчаны памылкі ў выразах тыпу лісце дуба — шафа з дубу, падысці да перахода — не было пераходу праз вуліцу, другога лістапада — у час лістападу дрэвы стаяць аголеныя і падобных, кожную такую памылку трэба лічыць за асобную.

Арфаграфічныя памылкі

У пісьмовых работах вучняў могуць быць дапушчаныпамылкі, якія паўтараюцца, аднатыпныя, грубыя (нягрубыя)памылкі.

Памылкамі, якія паўтараюцца, лічацца памылкі, дапушчаныя ў адным і тым жа слове некалькі разоў (напрыклад, земля, да землі) або ў аднакаранёвых словах (напрыклад, мілодыя, міладычны).

Памылкі, якія паўтараюцца, лічацца за адну.

Да аднатыпныхадносяцца памылкі на адно правіла, калі выбар правільнага напісання вызначаецца аднымі і тымі ўмовамі: зямля, вясна, сцяна (е, ё — я); на ўсходзе, ва ўмовах (напісанне ў нескладовага), па-першае, па-другое, па-трэцяе (правапіс прыслоўяў з прыстаўкай па-, утвораных ад парадкавых лічэбнікаў) і г. д.

Не кваліфікуюцца як аднатыпныя напісанні, якія вызначаюцца рознымі ўмовамі аднаго і таго правіла: вясна, зямля, сцяна (правапіс я ў першым складзе перад націскам — адна памылка), завязь, пояс, месяц (правапіс слоў з каранёвым я — другая памылка), сезон, герой, кефір (напісанне е ў запазычаных словах — трэцяя памылка) і г. д.; на ўсходзе, ва ўмовах (напісанне ўнескладовага пасля галосных у пачатку слова — адна памылка), траўка, шаўковы, воўк (другая памылка), жанчына-ўрач, паўночна-ўсходні (трэцяя памылка), аўдыторыя, паўза, джоўль (чацвёртая памылка) і г. д.

Першыя тры аднатыпныя памылкі лічацца за адну, кожная наступная з аднатыпных — як самастойная.

Грубымілічацца арфаграфічныя памылкі на вывучаныя правілы (перадача акання, якання на пісьме, правапіс о, э, а, е, ё, я ў складаных словах, правапіс прыстаўных галосных і зычных, нескладовага ў і у складовага, падоўжаных зычных, спалучэнняў зычных, апострафа і мяккага знака, напісанні суфіксаў і канчаткаў розных часцін мовы, не з рознымі часцінамі мовы, напісанні слоў розных часцін мовы разам, асобна або праз злучок і інш.).

Да нягрубых адносяцца арфаграфічныя памылкі:

пры пераносе слоў: а-сака замест аса-ка, сенаў-борка замест се-на-ўбор-ка;

няправільнае ўжыванне вялікай і малой літар у складаных уласных назвах і назвах неславянскага паходжання: Беларускі Дзяржаўны ўніверсітэт замест Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт; (возера) Рыца; (гара) Манблан;

у выбары літары ы, і пасля прыставак на зычны: безідэйны (замест безыдэйны);

у словах-выключэннях з правілаў: бонна, мецца; фатаграфія, матавоз, вустрыца;

у напісанні прыслоўяў і блізкіх да іх па значэнні спалучэнняў назоўнікаў з прыназоўнікамі: напамяць (замест на памяць), без перастанку (замест бесперастанку);

напісанні разам і асобна не з прыметнікамі і дзеепрыметнікамі ў ролі выказніка: Праца няцяжкая. Праца не цяжкая. Заданне нявыкананае. Заданне не выкананае;

напісанні не, ні ў спалучэннях не хто іншы, як...; ніхто іншы не…

Нягрубыя памылкі лічацца за паўпамылкі.

Пунктуацыйныя памылкі

Пунктуацыйныя — гэта памылкі, якія дапускаюцца вучнямі ў дыктантах, пераказах, сачыненнях і іншых пісьмовых работах. Яны звязаны з парушэннем пунктуацыйных правілаў. Класіфікацыя пунктуацыйных памылак даецца ў адпаведнасці з раздзеламі сінтаксісу:

знак прыпынку ў канцы сказа;

працяжнік паміж галоўнымі членамі;

працяжнік у няпоўным сказе;

знакі прыпынку пры зваротках;

знакі прыпынку пры пабочных і ўстаўных канструкцыях;

знакі прыпынку пры аднародных членах;

знакі прыпынку пры аднародных членах з абагульняльнымі словамі;

знакі прыпынку пры адасобленых азначэннях;

знакі прыпынку пры адасобленых прыдатках;

знакі прыпынку пры адасобленых акалічнасцях, выражаных дзеепрыслоўямі;

знакі прыпынку пры адасобленых акалічнасцях, выражаных назоўнікамі і прыслоўямі;

знакі прыпынку пры параўнальных зваротах;

знакі прыпынку для выдзялення простай мовы;

знакі прыпынку для аддзялення простай мовы ад слоў аўтара;

знакі прыпынку для выдзялення частак, якія ўваходзяць у склад складаназалежнага сказа;

знакі прыпынку ў складаназлучаным сказе;

знакі прыпынку для раздзялення аднародных частак, што ўваходзяць у склад складаназалежнага сказа;

коска і коска з кропкай для раздзялення частак, якія ўваходзяць у склад бяззлучнікавага сказа;

двукроп’е і працяжнік для выдзялення частак, якія ўваходзяць у склад бяззлучнікавага складанага сказа.

Сярод пунктуацыйных памылак выдзяляюцьгрубыяі нягрубыя. Аднатыпных пунктуацыйных памылак не бывае, паколькі ў кожным канкрэтным выпадку праблема выбару і пастаноўкі знака прыпынку вырашаецца з улікам структуры і сэнсу запісу. Сярод пунктуацыйных памылак могуць быць памылкі, якія паўтараюцца,каліўявіць, што адна і тая ж канструкцыя, з адным і тым жа лексічным напаўненнем паўтараецца ў запісваемым тэксце некалькі разоў.

Грубымі пунктуацыйнымі памылкамі лічацца тыя, якія парушаюць структурна-сэнсавае чляненне пісьмовага маўлення, таму што з’яўляюцца вынікам незахавання асноўных пунктуацыйных правілаў.

Нягрубыяпунктуацыйныя памылкі з’яўляюцца вынікам парушэння другасных, часцей негатыўных (якія адмяняюць дзеянне асноўных) правілаў, якія звычайна прыводзяцца ў заўвагах і рэгулююць норму, якая не мае шырокага распаўсюджання ці ўяўляе сабою прыватныя выпадкі пастаноўкі знакаў прыпынку.

Поиск по сайту: