Мэты і задачы: Пазнаёміцца з класіфікацыяй і з стандартамі на лесаматэрыялы, з спосабамі і тэхнічнымі прыёмамі абмеру і уліку, вывучыць і ацаніць дакладнасць розных вытворчых спосабаў вызначэння аб’ёму лесаматэрыялаў. Задачы:
1. Пазнаёміцца з класіфікацыяй ЛМ і метадаў іхняга ўліку, з прыёмамі абмеру КЛМ пры індывідуальным уліку, выканаць маркіроўку штабеля.
2. Вызначыць аб’ём штабеля паштучным (індывідуальным) спосабам, пазнаёміцца з тэхнічнымі ўмовамі на асноўныя дзелавыя і дрывяныя ЛМ іглічных пародаў.
Разгледзіць тэхніку абмера і ўліку ЛМ і дроваў пры геаметрычным метадзе. Вызначыць аб’ём штабелю дзелавых ЛМ, дроваў, хворасту, хмызу, жэрдак і тапорніку.
Парадак выканання
1.) Згодна з ГОСТ 2292–88 «Лесоматериалы круглые. Обмер, учет, хранение и транспорти-ровка» для дзелавых круглых лесаматэрыялаў могуць выкарыстоўвацца наступныя метады ўліку: Лесаматэрыялы (ЛМ) - матэрыялы з драўніны, якія захавалі яе прыродную фізічную структуру і хімічны склад (атрыманныя шляхам папярочнага м падоўжнага падзелу дрэваў – пілавання, расколвання, фрэзавання, стругання, лушчэння, драбнення). Круглы ЛМ (КЛМ) – адрэзак ствала, які захоўвае форму бакавой паверхні ствала, ЛМ, атрыманны шляхам папярочнага падзелу ствала. Сартымент (С) – асобны від лесаматэрыяла, які адпавядае патрабаванням стандарта (ГОСТ, ОСТ, ТУ) па памерах і якасці. Хвораст – ссечаны маламерны ствол дрэва з верхавінкай.
Для паліўных дроваў СТБ 1510-2004 «Дровы. Тэхнічныя ўмовы» прадугледжвае выключна геаметрычны метад уліку, таксама як і для хворасту, хмызу (ТКП 060-2006 (02080) «Правила отвода и таксации лесосек»), жэрдак і тоўстых круглых дроваў (згодна з «Нормами выработки на лесохозяйственные работы»).;
2. Паштучны метад прадугледжвае для кожнага сартымента1) вымярэнне даўжыни, 2) вымярэнне таўшчыні верхняга зрэзу, а для тонкіх (з дыяметрам да 14,0 см уключна) бярвёнаў і 3) вызначэнне катэгорыі збегу. Пры гэтым даўжыня і таўшчыня акругляюцца да ўліковых значэнняў. Аб”ём сартыменту атрымліваюць у шчыльных метрах без кары па табліцах ГОСТ 2708-75 “Лесоматериалы круглые. Таблицы объемов”
Зыходныя звесткі згодна з нашым варыянтам (табл.3.1) паказаны ў пераліковай табліцы (табл.3.2), намінальная даўжыня сартыментаў у штабелі – 5,5 м, няма верхавінныя сарты-менты.
2.1Аб’ём адзінкі сартыменту vi знаходзіцца па табліцы ГОСТ 2708-75 с табліц Д13, Д14. для сярэдзінна – камлёвых або па табліцы для верхавінных С адпаведна на перасячэнні радка ўліковай ступені дыяметра і слупка наміналь пай даўжыні.
2.2 Аб’ём штабеля апілаваных атрымліваецца перамнажэннем аб’ёму адзінкі ПМ на колькасць адзінак адпаведных памераў, для неапілаваных – як сумма такіх здабыткаў да ўсіх уключаных ступеняў шырыні.
2.3 Аб’ём адзінкі ПМ вылічваецца па намінальных памерах паводле формулы паралелепіпеда або бярэцца з табліцаў ГОСТ 5306-83
Так, для сярэдзіннага сартымента дыяметрам 14 см і даўжынёй 5,5 м аб’ём будзе 0,110м3, а для такога ж па памерах верхавіннага сартымента – 0,152 м3.
Аб’ёмы сартыментаў у ступенях:
Для ступені 14: 0,110 × 14 = 1,540 м3, для ступені 14в: 0,137 × 20 = 2,74 м3, …
Аб’ём штабеля: 1,54 + 2,74+3,78 … =22,86 м3.
Маркіроўка згодна з ГОСТ 2292–88 у нашым выпадку павінна (не павінна) выконвацца, бо ўліковыя дыяметры ад 14 і болей і ўтрымлівае лічбу гатунка (2) і апошнюю лічбу ўліковай ступені (для 14-4, для 20-10 і г.д. у табл.3.2). Верхнія тарцы для верхавінных сартыментаў пера-крэсліваем (14В-1/4)
Для праектавання лесапрамысловых сартыментаў, на якія можна выкарыстаць наш штабель (табл.3.2), аналізавалі з улікам звестак табліцы 1 СТБ 1712-2007 дыяпазон дыяметраў верхняга зрэзу сартыментаў у штабелі, а пасля намінальную даўжыню сартыментаў. Наш дыяпазон ступеняў дыяметру 14–26 см і даўжыня 4,00 м адпавядаюць патрабаванням да пілоўніку, рудстойкі і тарнага каржаку (для заліўных бочак), а таксама да тэхсыравіны.
3. Геаметрычны метад уліку заключаецца ў вызначэнні геаметрычнага (складкавага) аб’ёму штабеля сартымента Vc як паралелепіпеда з наступным пераводам у шчыльныя кубічныя метры Vшч памнажэннем на каэфіцыент поўдраўнянасці.
Зыходныя звесткі згодна з варыянтамі табл.3.1 паказаны ў табл.3.3–3.5.
Для штабеляў дзелавых сартыментаў у табл.3.3 каэфіцыент паўнадраўнянасці Кп/д узялі з табл. 1 ГОСТ 2292-88 ў залежнасці ад намінальнай даўжыні сартыментаў (шырыні штабеля ў табл.3.3), ступені акоранасці і пароды драўніны.
Складкавы (геаметрычны) аб’ём штабеляў: Vc =а·b·h
где а- даўжыня, b-шырыня, h-вышыня.
Сасновых дзелавых сартыментаў: Vcосна=5,33·1,35·0,75=5,39 м3
Яловых: Vяловые=2,41·1,20·1,00 = 2,89 м3
Шчыльны аб’ём штабеляў: Vшч= Vc·Кп/д;
Сасновых дзелавых сартыментаў: Vшч= 5,39·0,69=3,72 м3
Праектаванне віду лесапрамысловых сартыментаў, на якія можна выкарыстаць штабелі іглічных танкамерных сартыментаў (табл.3.3), выконвалі з улікам звестак табліцы 1 СТБ 1712-2007 і даўжыні сартыментаў у штабелі (шырыні штабеля). Даўжыня сасновых сартыментаў 0,75 м адпавядае патрабаванням да баланса і тарнага каржаку абодвух відаў, а таксама да тэхсыравіны, даўжыня яловых сартыментаў 1,00 м дазваляе ўжыць весь гэты штабель толькі на балансы.
Для дроваў у табл. 3.4 Кп/д знайшлі паводле СТБ 1510–2004 – Пры гэтым для другой паленіцы, дзе доля крывых і сукаватых дроваў склала больш за 25% ,а для нас характерно что дровы уваходзяць у гэты клас так доля крывых і сукаватых 30%, неабходна было вызначыць папраўляльны каэфіцыент, які склаў мінус (-0,07), бо дровы ў гэтай паленіцы па форме тарцоў круглыя/тонкія. Пры знаходжанні шчыльнага аб’ему у гэтым выпадку выкарыстоўвалі алгебраічную суму таблічнага каэфіцыента і папраўкі (0,65 – 0,07 = 0,65).
Складкавы (геаметрычны) аб’ём паленіц: Vc =а·b·h=2,41·1,2·0,75=2,169 м3
Шчыльны аб’ём паленіц: Vшч= Vc·Кп/д = 2,169·0,58=1,26 м3
Для хворасту ў табл. 3.5 Кп/д(пераводны каэфіцыент у шчыльныя метры кубічныя) вызначаны згодна з п.8.3.5 ТКП 060-2006 (02080) «Правила отвода и таксации лесосек», с.35, у залежнасці ад варыянта ствала №49, для хмызу і жэрдак заўсёды ўжываюцца каэфіцыенты 0,10 і 0,7 адпаведна (для жэрдак з «Норм выработки на лесохозяйственные работы. Сборник №1», с.6).
Складкавы (геаметрычны) аб’ём выкладак: Vc =а·b·h=1,5·0,7·1,0=2,03 м3
Шчыльны аб’ём выкладак: Vшч= Vc·Кп/д= 2,03·0,1=0,20 м3
Улік апілаваных (обрезных) піламатэрыялаў (ПМ) з-за іх правільнай формы, блізкай да паралелепіпеда, вельмі просты – аб’ём аднаго сартымента ў табл.3.6 атрымліваем перамнажэннем намінальных значэнняў даўжыні на шырыню і таўшчыню, аб’ём штабеля знаходзіцца перамнажэннем аб’ёма аднаго сартымента на іхнюю колькасць.
Аб’ём адзінкі: V1-го =(а·b·h)/106=(4,0·28·150)/ 106=0,0168 м3
Аб’ём штабеля Vшч= V1-го·Кп/д=0,0168·60=1,0008 м3
Згодна з СТБ 1628-2006 «Піламатэрыялы. Дошкі неабразныя. Метады вызначэння аб’ёму» для неапілаваных (необрезных) піламатэрыялаў могуць выкарыстоўвацца наступныя метады ўліку:
4.1 Определение объема необрезных досок по ГОСТ 8486 и ГОСТ 2695 производится по размерам каждой доски или транспортного пакета (далее − пакет), сформированного в соответствии с ГОСТ 19041 в плотной мере с точностью до 0,001 м3.
4.2 Для определения размеров досок и пакетов применяют линейки металлические по ГОСТ 427, рулетки металлические по ГОСТ 7502, штангенциркули по ГОСТ 166 и другие средства измерений, аттестованные и поверенные в установленном порядке.
4.3 Для определения влажности древесины досок применяют переносные влагомеры по ГОСТ 29027 сдиапазономизмерений от 7 % до 40 % или более, с погрешностьюизмерения не более 2 %.
4.4 Определение объема необрезных досок производится:
− поштучным методом;
− пакетным методом;
− выборочным методом.
3.1Пілапрадукцыя – прадукцыя з драўніны, атрыманая шляхам падоўжнага падзелу бярвёнаў, а таксама падоўжнага і папярочнагараскройвання атрыманых частак (піламатэрыялы, нарыхтоўкі, гарбыль, абапал, шпалы).
3.2Піламатэрыялы (ПМ) – пілапрадукцыя ў выглядзе дошак, брусоў і брускоў. Да брусоў адносяць піламатэрыялы таўшчынёй 100 мм і больш танейшыя – да дошак і брускоў (шырыня перавышае або не перавышае падвойнай таўшчыні адпаведна). Даўжайшыя шырокія паверхні ПМ – гэта пласці, вузкія – кромкі,.
3.3Апілаванымі называюцца дошкі і брускі, у якіх кромкі апілаваныя перпендыкулярна пласцям пры дапушчальным абзоле.
Улік паштучным метадам паказаны ў табл. 3.6, згодна з п. 4.9.1 СТБ 1628-2006 пра-дугледжвае Для неапілаваных дошак ОСТ 13-24-86 устанаўлівае тры спосабы уліку аб’ёма (паркетны, паштучны, выбарковы).
4.9 Поштучный метод
4.9.1 Поштучный метод предусматривает определение:
− размеров каждой доски;
− объема каждой доски;
− объема контролируемой партии досок.
4.9.2 Размеры досок измеряют в соответствии с 4.6.
4.9.3 Объем доски V, м3
, вычисляют по формуле
V = s · b · l · ky, (2)
где s − номинальная толщина доски, м;
b − фактическая ширина доски, измеренная в соответствии с 4.6.1, м;
l− номинальная длина доски, м;
ky− коэффициент усушки по ширине при влажности доски свыше 22 % (для хвойных пород равен 0,96, для лиственных пород равен 0,95).
Допускается определять объем доски по ГОСТ 5306, принимая за ширину размер b и учитывая ky.
4.9.4 Объем контролируемой партии досок определяется путем суммирования объемов каждой
доски.
Паштучны ўжываецца заўседы для дошак спецыяльнага прызначэння і каштоўных парод, для астатніх выпадкаў пры аб’ёме партыі не больш за 10м3 ці пры нязгодзе бакоў.
Памеры неапілаваных піламатэрыялаў прымаем згодна з варыянтамі табл.3.1. Аб’ём аднаго сартымента вылічваем таксама па формуле паралелепіпеда
Для шырыні (210-0,252 м3), для шырыні (220-0,396 м3), для шырыні(230-0,253 м3), для шырыні (240-0,163 м3): 1,064 м3 аб’ём усяго штабелю
Згодна з п.4.9.3 СТБ пры вільготнасці больш за 22% павінна ўносіцца папраўка на ўсушку, для нашага варыянта вільготнасць 26%, таму каэфіцыент усушкі 0,96 і канчатковы аб’ём штабелю складзе: 1,021.
Від піламатэрыялаў у табл.3.6 вызначаны намі паводле п.3.1–3.3 СТБ 1713-2007 «Піламатэрыялы хвойных парод. Тэхнічныя ўмовы» па таўшчыні і суадносінах шырыні і таўшчыні. З-за таго што для апілаванага піламатэрыялу таўшчыня больш за 100 мм, гэта брус. Для неапілаванага таўшчыня меншая за 100 мм, а суадносіны шырыня / таўшчыня (150 /28 – табл.3.6) больш за 2,0, гэта дошка.
Пакетны метад аналагічны геаметрычнаму спосабу ўлікаў для круглых лесаматэрыялаў. Згодна з п.4. СТБ 1628-2006 пакетны метад прадугледжвае:
4.10 Пакетный метод
4.10.1 Пакетный метод предусматривает определение:
− размеров пакета;
− складочного объема пакета;
− плотного объема пакета;
− объема контролируемой партии досок.
Каэфіцыентшчыльнасці укладкі (адпавядае каэфіцыенту паўнадраўнянасці) выпісваем з табліцы 1 дадатку А СТБ 1628-2006 у залежнасці ад групы парод, градацыі даўжыні і таўшчыні піламатэрыялаў. Для сасновых ПМ даўжынёй 4,0 м і таўшчынёй 28 мм гэта 0,60 , для чорнаальховых даўжынёй 4,0 м і таўшчынёй 25 мм – 0,54.
Складкавы (геаметрычны) аб’ём пакета: сасновых піламатэрыялаў:чорнаальховых піламатэрыялаў:Vc =а·b·h=4,0·0,55·0,83=1,826 м3
Шчыльны аб’ём пакета сасновых піламатэрыялаў:чорнаальховых піламатэрыялаў: Vшч=(1,826·0,54)=0,986·м3
Выбарковы метад у адпаведнасці з п.4.СТБ 1628-2006
4.11 Выборочный метод
4.11.1 Определение объема выборочным методом предусматривает:
− отбор выборок из контролируемой партии досок;
− определение объема каждой доски из выборки;
− определение среднего объема доски;
− определение объема контролируемой партии досок.
Высновы: Вызначаны аб’ём
1) Паштучным спосабам па табліцам ГОСТ 2708-75: партыі круглых дзелавых матэрыялаў ( (22,86 м3), прыдатных для выкарыстання якасці балансаў, падтаварніка, тэхсыравіны;
2) Геметрычным способам з ужываннем стандартных каэфіцыентаў поўнадраўнянасці;
- Партыі круглых дзелавых матэрыялаў (15,08 м3), прыдатных на балансы, тарнік, тэхсыравіну;
- Партыі дроваў ( 16,01 м3);
3) Паштучны спосабам па формуле паралелепіпеда партыі піламатэрыялаў (1,008 м3 апілаваных дошак і 1,064 м3 неапілованых дошак).