Направление через портал – челюстно – лицевой профиль

Хейлопластика – с 40 дневного возраста

Показания: «правила 10»

- вес – не менее 10 фунтов (3кг)

- гемоглобин – не меньше 100 г/л

- лейкоцитов – не более 10тысяч

-ХЕЙЛОПЛАСТИКАҒА ДАЙЫНДАУ:

Общий анализ крови (гемоглобин не ниже 100г/л)

Общий анализ мочи

Кал на я/г

Биохимический анализ крови (белок, билирубин,алт, аст, тимоловая проба)

Коагулограмма

6. экг, узи сердца, заключение кардиолога

7. нейросонография или эхоэг, заключение невролога

8. узи внутренних органов, заключение педиатра

Рентгенография грудной клетки

Группа крови и резус - фактор

направление через портал – челюстно – лицевой профиль

Таңдайдың туа біткен жырығы

1. Жұмсақ таңдайдың туа біткен жырығы:

а) жасырын;

б) толық емес;

в) толық.

2. Жұмсақ және қатты таңдайдың туа біткен жырығы:

а) жасырын;

б) толық емес;

в) толық.

3. Жұмсақ, қатты таңдайдың және альвеолярлы өсіндінің туа біткен жырығы-біржақты және екіжақты.

4. Альвеолярлы өсіндінің және қатты таңдайдың алдыңғы бөлігінің туа біткен жырығы:

а) толық емес - біржақты және екіжақты,

б) толық - біржақты және екіжақты.

Таңдай жырығының клиникасы.

1. Анатомиялық бұзылысы: қатты және жұмсақ таңдайдың ақауы, жұмсақ таңдайдың қысқаруы, жұтқыншақтың ортаңғы бөлігінің кеңеюі.

2. Функциональды бұзылысы: тамақты соруы, тыныс алуы, сөйлеуі (2 жасқа дейін операция жасалмаса).

Операцияның мерзімі туғаннан кейін 8 айынан бастап 2 жасқа дейін.

УРАНОСТАФИЛЛОПЛАСТИКАҒА ДАЙЫНДАУ:

1. общий анализ крови (гемоглобин не ниже 120г/л)

2. общий анализ мочи

3. кал на я/г

4.биохимический анализ крови (белок, билирубин,алт, аст, тимоловая проба)

5. коагулограмма

6. экг, узи сердца, заключение кардиолога

7. экоэг, заключение невролога

8. узи внутренних органов, заключение педиатра

9. рентгенография грудной клетки

10. группа крови и резус – фактор

11. направление через портал – челюстно – лицевой профиль

Тақырыбы: Балалардың жарақаттануының себептері, алдын алу шаралары. Балалар тістерінің жарақаттары. Бет сүйектері мен жұмсақ тіндерінің жарақаттары. Клиникасы, диагностикасы, емі.

Дәрістің жоспары

n Балалардың жарақаттануының себептері

n Балаларда бет-жақ аймағының анатомо-физиологиялық ерешеліктері

n Балалардағы тістерінің жарақаттары: клиникасы, диагностикасы, емі, алдын-алу

n Жұмсақ тіндер жарақаттары: клиникасы, диагностикасы, емі, алдын-алу

n Бет сүйектерінің жарақаттары: клиникасы, диагностикасы, емі, алдын-алу

Балалар жарақаты балаларда ең ауырлау және таралған аурулар болып табылады. Олардың негізіндегі зақымдар балалар мүгедектігінің бір себебі болып табылады және өлімінің ішінде біраз салмағы бар.

К.Ч. Чуваков және А.А. Андреев (1976) ұсынған балалар жарақаттарының жіктелуі жалпы қабылданған болып табылады:

n Тұрмыстық жарақат:аулада, үй ішінде, соққыда, мектеп жасына дейінгі мекемелерде, оқ атыста, үй жануарларынан, басқалары;

n Спортты:ұйымдасқанда, ұйымдаспаған спорт;

n Мектепте:сабақтан, тыс уақытта, дене шынықтыру сабағында, сабақ-өндірістік;

n Жарақаттың сирек түрлері: көшедегі, өндірістік, ауылшаруашылық, босану кезінде, әдейілеп, басқалары

Бет-жақ сүйек жарақаттары туралы толық мәліметтер

v ер балаларда 2 есе көп кездеседі

v 3-12 жаста – 60% дейін

v қыста жазғы уақытта қарағанда 2 есе жиі кездеседі

v жұмсақ тіндер жарақаты 1/3 балаларда кездеседі

v тістер, жақ-сүйек және бет сүйек жарақаты 2/3 науқастарда кездеседі

Балалар бет-жақ аймағының анатомо-физиологиялық ерекшеліктері

1. Балалар өсуінің жүруі біркелкісіз: барлық тіндер өсуі мен дамуы секірмелі, ал өсудің тоқтауы кезеңінде тіндер мен мүшелердің ажыратылуы жүреді.

2. Балалардың бетінде майлы клетчатканың үлкен саны тән. Бет майлы кесектері (Биша түйірі) балаларда ересектерге қарағанда біршама айқындалған, ол баланың бетін домалақ қылып көрсетеді.

3. Құлақ маңы сілекей безі домалақ пішінді, алдыға аз кіреді және сыртынан төменгі жақ сүйектің бұрышына дейін жетеді. Ерте жастағы балаларда Стенонов өзегі төмен орналасқан, тік емес жолы бар және шайнау бұлшықетінің жиегінен 1 см-ге қашықтықта ашылады.

4. Балалар бет нерв беткейі орналасқан, сол себептен жарақаттарда жеңіл зақымдану мүмкін.

5. Ерте жастағы балаларда жақ сүйектер әлсіз дамыған. Ауыз қуысы көз ұясының төменгі қабырғасына жақын келеді. Ауыз қуысы кішкентай, қатты таңдай жазық, тіл жалпақ, кең және ұзын.

6. Жаңа туған нәрестелерде және ерте жастағы балаларда альвеолярлы өсінділердің шеттері ауыз жабық кезде қосылмайды.

7. Төменгі жақ сүйек ұзындығына біркелкісіз өседі, ең үлкен өсуі 2,5-нан 4 жасқа дейін және 6-дан 12 жасқа дейін байқалады. Бұл кезеңдер шайнау тістері түбірлерінің қалыптасуымен қатар келеді. Төменгі жақ сүйек бұтағы 3 жастан 4 жасқа дейін жиілікпен өседі. Бұтақтың көлденең өсуі үлкен азу тістер жарып шығуына қарай төменгі жақ сүйек бұрышы азайып, тіке бұрышқа жақындайды.

8. Төменгі жақ сүйек тесігінің 9 айлықтан 1,5 жасқа дейін жақ сүйектің шайнау тістері аймағында альвеолярлы өсінді деңгейінен 5 мм төмен, 3,5-4 жастағы балаларда 1мм төмен, 6-9 жаста 6 мм жоғары, ал 12 жастан 3 мм жоғары орналасады.

9. Бет-аймағында балалар жарақатымен айналасатын дәрігерлер үшін тістердің жарып шығу сатыларын білу міндетті түрде болып табылады. Сүт тістердің жарып шығуы 1 жылдың жартысынан бастап 2-2,5 жаста аяқталады. 4-6 жаста орталық және бүйір күрек тістер арасында диастема және трема деп аталатын қашықтықтар пайда болады, олар сүт тістердің түсу уақытында үлкейеді. Бұл аралықтардың пайда болуы осы жерде жақ сүйектердің өсуі туралы айтады. Осыған байланысты 4-6 жаста төменгі жақ сүйек сынығымен балаларға көмек көрсету өте қиын. 6 жаста бірінші тұрақты азу тіс жарып шығады және оларды жақ сүйек жарақаттарында сақтау керек. 6 жастың соңына таман сүт тістер түбірлерінің сорылуы басталып, түседі, тұрақты тістер жарып шыға бастайды. Тұрақты тістер пайда болғаннан бастап тістесу ауыспалы деп аталады, 7 жастан бастап 14 жасқа дейін созылады.

10. Балалар бет-жақ аймағы ерекшеліктерінің ішінде қызылиектің тіс жарып шығуымен байланысты жиі қабынуын бөледі (қызару, ісіну, инфильтрация) оның өзі кейде жарақатты асқындыру мүмкін.

Бет-жақ аймағының рентгенологиялық сипатының ерекшеліктерін көрсеткен дұрыс

1. Жаңа туған нәрестелерде және ерте жастағы балаларда жоғарғы жақ сүйек альвеолярлы өсіндісі таңдай өсінділерімен бір деңгейде проекцияланады;

2. Жоғарғы тістер ұрықтары орбита астында орналасады. Жасы үлкендеу балаларда жоғарғы жақ сүйектің өсуіне қарай вертикальды бағытта ұрықтар төменірек көрінеді.

3. 3 жасқа дейінгі балаларда жоғарғы жақ сүйек қуысының жоғарғы контуры тар қуыс ретінде анықталады; төменгі контур тіс ұрықтарынан және жарып шыққан тістерден көрінбей қалады. 8-9 жасқа дейін қуыс түбі мұрын қуысы түбі деңгейінде көрінеді, яғни алмұрт тәріздес тесіктің төменгі жиегінде.

4. Сүт тістер көлеңкелері өлшемі үлкен емес. Пульпа камерасы үлкен және анық, эмаль дентин және цемент ересектердегідей тығыз емес, сол себепті тұрақты тістерге қарағанда көлеңкесі аздау. Түбірі қалыптаспаған сүт тістің ұшында “өсу гранулемасы” көрінеді.

5. Тіс ұрығының даму процесінде вертикальды, горизонтальды ғана емес, айналада жылжуында болады, сол себепті рентгенограмма ауысқан жылжығанын тұрақты және патологиялық деп бағаланбайды.

Анатомо-физиологиялық және рентгенологиялық ерешеліктеріне қарай зардап шеккен балаларды жасына қарай 3 топқа бөлуге болады:

І – ерте жастағы балалар (2,5 жасқа дейін, сүт тістері жарып шыққанда, бірақ олардың түбірлері қалыптасудың алғашқы сатыларында болады);

ІІ – 2,5 жастан 6 жастағы балалар (сүт тістердің жарып шығуы аяқталып, түбірлері қалыптасады);

ІІІ - 6-12 жастағы балалар (сүт тістер түбірлері сорылып, түбірлері қалыптасу сатысындағы тұрақты тістер жарып шығады).

Тістердің жарақаттары:

1. Тістерді соғып алу – жарақаттық зақымның жұмсағырақ түрі, ұлпаға және периодонтқа қан тамыр–нерв түйінінің үзілуінен қансырауымен жүреді. Соғып алудың алғашқы сатысында жедел жарақатты периодонтиттің белгілері пайда болады, сосын өлексенеді, сол кезде тіс сауыты қараяды. 3 күні ауызішілік рентген суретте периодонттың кеңеюі анықталады, 10-12 күні тіс ұшының айналасында үлкен емес ыдырау ошағы ұзақ уақыт қалады, осы ошақтан кейде киста дамиды. Кейде деструкциялық процесс әрі қарай өршіп, жақ сүйек остеомиелиті, гайморит және т.б. дамуы мүмкін.

Соғап алудың емі кешенді: сұйық тағам, зақымданған тісті шендеуішпен тұрақтату, тіс трепанациясы, әрі қарай каналды пломбалау.

2. Тістің орнынан таюын ажыратады:

§ Толық орнынан таю – тіс ұяшығынан шығып, түсіп қалады.

§ Толық емес орнынан таю – периодонттың шектелген ошақта жыртылуы, сол себепті тіс ұяшығынан түспейді, бірақ қозғалмалы болады.

§ Кіріп кеткен орнынан таю – тіс түбірімен ұяшық түбін тесіп, сүйекке кіреді.

Емі:

Тіс орнынан тайғанда инфекцияның түсуі және қабынуы процестің даму қаупі жоғары, сол себепті ем кезінде толық емес таюында тісті пластмассалы (3 жасқа дейін) немесе бірыңғай жақ сүйек майда шендеуішімен (3-7 жас) бекітуге болады.

Толық орнынан тайған сүт тістерді қалпына келтіру ұсынылмайды, себебі олар фолликулаларды зақымдайды. Түбірлері қалыптасқан тұрақты тістерді қалпына келтіру балаларда орынды.

3. Тіс сынығы –мойын аймағында, түбірде және сауыт бөлігінде болуы мүмкін. Көлденең, қисық, тігінен сынықтарды ажыратады.

Тіс мойын немесе түбірі аймағында сынғанда жедел жарақатты периодонтиттің, ал сауыт сынығында – пульпиттің клиникасы дамиды.

Емі – гангреноздалған тіс түбірі, сүт тістер сынғанда жұлынады.

Тіс түбірінің жоғарғы 1/3 бөлігі сынғанда 10-14 жастағы балаларда бекіту алдында түбір ұшын кесіп алып, сосын цементпен пломбылауды ұсынады.

Альвеола өсiндiсiнiң жарақаттары

Балаларда жоғарғы жақтың альвеола өсiндiсiнiң сынуы жиi кездеседi. Балаларда кiлегей қабатының жыртылуы ұлкенiрек және айқын iсiну болады. Балаларда альвеола өсiндiсi сынған кезде тiс ұрықтары зақымданады, кейiн инфекциялануы мүмкiн.

Альвеола өсiндiсi жұмсақ тiндермен бiрге толығымен алынып, ал кей кездерi керiсiнше олармен ұстатылып қалуы мүмкiн. Сынықтар жылжыған кезде патологиялық қозғалуы байқалады және тiстесуi бұзылады.

Емдеуi: сынықтардың репозициясы және оларды алюминий шеңдеуiшімен бекiтедi. Альвеола өсiндiсiнiң сынуы үлкен болмаса пластмассадан каппа қолдануға болады.

Жұмсақ тіндердің жарақаттары

Беттiң жұмсақ тiндерiнiң зақымданулары көбiне тiстiң, альвеола өсiндiсiнiң және жақтардың жарақаттарымен қатар кездеседi. Балаларда жұмсақ тiндердiң зақымдануларының барлық түрлерi кең көлемдi iсiнулермен қатар жүредi, бұл борпылдақ клетканың және лимфа тамырларының көп болуымен және балаларда тұз, белок және су алмасуының өз ерекшелiктерiне байланысты, қарқындылықпен және тұрақсыздықпен сипатталады. Осының барлығы бет қаңқасы сүйектерiнiң зақымдануларының клиникалық көрiнiсiн жояды.

1. Қарапайым жаралар: жырықтар және көптеген бөгде заттардың болуы, жаншылған жаралар, кесiлген жаралар, жыртылып-жаншылған жаралар.

2. Тiндердiң жойылуымен болған жаралар.

3. Кiрмелi жаралар.

Қарапайым жаралар

• Жырықтар беттiң беткей қабатының сыдырылуы салдарынан пайда болады. Сыдырылған беткейде және қоршаған терiлерде көптеген құм, шаң ұшақтары және де басқа бөгде заттар болуы мүмкiн, солардың әсерiнен пигменттелген тыртықтар және түр келбетiн бұзып тұратын татуировкалар пайда болмас үшiн, оларды тазартып алып тастау керек.

• Жаншылған жаралар - өтпес нәрсемен ұрған кезде пайда болады, терi тұтастығы бұзылмайды және гематома пайда болады.

• Кесiлген жаралар - беткей жатқан әлде терең жатқан тiндерден өтедi, жараның қырлары үшкiр және тегiс болады.

• Жыртылған және жыртылып соғылған жаралар аталған жаралардан айырмашылығы қырларының пiшiнi дұрыс болады.

Тiндердiң жойылуымен болған жаралар

Бұл кезде тiндердiң жойылуымен қатар көптеген жарықтар мен шiрулер байқалады. Бұндай жаралар көбiнесе жануарлардың тiстесуiнен болады (иттер, жылқы, жыртқыштар). Бұл жаралар беттiң шығып тұрған бөлiктерiнде жиi кездеседi (мұрын, құлақ, ерiндер) және ағымы асқынуымен аяқталады, көбiне бұл алғашқы хирургиялық көмек көрсеткен уақытқа байланысты болмайды. Жануар тiстеген кезде құтыру жұғуы мүмкiн, сондықтан жануар жөнiнде толық мәлiметтер ала алмаған жағдайда антирабиялық егу курсын жүргiзу қажет.

Өтпелi жаралар

Бұл жағдайда беттiң жұмсақ тiндерiнiң жаралары ауыз қуысымен, мұрын және жоғарғы жақ қуыстарымен қатынасады. Әсiресе тiлдiң, жұмсақ таңдайдың, ауыз қуысы түбiнiң кiрмелi жарақаттары өте қауiптi. Кiру тесiгiнiң кiшкентай болуы жаралы процестiң ағымына алдамшы жақсы әсер қалдыруы мүмкiн, сол кезде домбығудың тез ұлғаюы, содан соң қабынулы инфильтрация баланың жағдайын нашарлатады. Осы аймақтарда ерте жастағы балаларда жұмсақ тiндердiң домбығуы асфиксия тудырады. Кiрмелi жаралар кезiнде жазылуы жай жүредi және ұзаққа созылады.

Бетте жараны өңдеу ерекшеліктері

1. Тіндерді кесуге, тілуге болмайды. Тек толығымен езілген және өмір сүру қабілеті жоқ тіндерді ғана алып тастауға болады.

2. Алғашқы пластика элементтерi кеңiнен қолданылады, яғни жұмсақ тiндер қабат-қабат тiгiледi.

3. Бет терiсiне атравматикалық жiппен тiгiс салынады.

4. Грануляцияланған тiндердi өңдеген кезде грануляция тiлiнiп алынбайды, жара айналасындағы тiндер жиналып, грануляция үстiмен тiгiледi.

5. Ауыз қуысына еңген жарақаттар кезiнде кiлегей қабатын көшiрiп, жараның қырларын тiгу арқылы ауыз қуысынан шектеу керек.

6. Егер жұмсақ тiндердiң жарақаты жақтың сынуымен қатар жүрсе, алдымен сынық бөлшектерiнiң иммобилизациясын жасап (шеңдеуiш, сүйек тiгiсi), содан соң барлық ережелердi сақтай отырып жұмсақ тiндердiң жарасына ауыз қуысынан терiге қарай жылжи отырып тiгедi.

Төменгі жақтың жарақаты

Балаларда төменгi жақтың сынуларының диагностикасы қиын. Сонымен қатар баланың дәрiгерге кеш келуi, осыған байланысты жұмсақ тiндердiң iсiнуi қосылып, оның одан сайын клиникалық көрiнiсiн және диагностикасын қиындата түседi.

• Ер балаларда 7-14 жас аралығында жиi, яғни алмасу тiстесуi кезiнде. Бұл кезде сүт тiстердiң түбiрлерi сорылып, тұрақты тiстер жарып шығады, бiрақ тұрақты тiстердiң түбiрлерi қалыптасу сатысында болады. Бұл жаста ер балалар белсендi болады.

• Екiншi орында 15-16 жас, бұл кезде балалар белсендiлiгi сәл бәсеңдейдi, тұрақты тiстесу қалыптасқан.

• Үшiншi орында 3-6 жас.

n Жіктелуі:

n Төменгі жақтың денесінің сынуы бір және екі жақтан: иекасты аймақты, жақтың денесі аймағында, бұрышты аймағында.

n Төменгі жақтың бұтағының сынулары бір және екі жақтан: өсіндінің өзiнiң сынуы, буын өсiндiсiнiң сынуы, тәж тәрiздi өсiндiнiң сынуы, өсіндінің өзiнiң сынуы, буын өсiндiлерi мойындарының сынуы.

n Төмеңгi жақтың денесi мен өсіндісінің аралас сынуы бір және екі жақтан: бiр және екi жақты, денесi және бұтағы, денесi және буын немесе тәж тәрiздi өсіндісінің сынуы.

Төменгі жақ сынықтарын емдеу

• Сынықтар арасында жаншылған тiстер және сынықтарды құрастыруға кедергi жасайтын тiстер жұлынады. Сыну сызығынан периодонтитке ұшыраған тiстер жұлынады. Тұрақты тiстердiң фолликулалары сақталады. Қабынуға қарсы терапия 8-10 күн iшiнде жүргiзiледi. Репозиция (тiстесудi қалпына келтiру), орнықтыру жақтардың бекiтуi. Сым шеңдеуiштерi диаметрі 0,7-0,9 мм қола-алюминий сымының көмегiмен бекiтiледi.

• 3 жасқа дейiнгi балаларда тiс шендеуiшпен репозиция жасауға мүмкiндiк болмаған кезде шеңдеуiш-каппа қолданған ыңғайлы, олар лабораториядан тыс және лабораторияда дайындалады. Тiс жоқ болған жағдайда қызылиек шеңдеуiшiн праща тәрiздi таңғышпен алмастыруға болады.

• 3-7 жас аралығындағы балаларда сыну кезiнде көрсеткiштерге қарай сым шеңдеуiштер қолдануға болады (алюминий, қола).

• Жақтардың бекітілуі: 1 жасқа дейін – 2,5-3 апта; 1-3 жаста – 3-4 апта; 3-7 жаста – 3-5 апта; 7-14 жаста – 4-6 апта; 14 және жоғары – 6-8 апта.

Жоғарғы жақтың жарақаты

Бұл сирек және өте ауыр зақымдалу. Жоғарғы жақтың сынуы транспорт авариясы кезiнде, жоғарыдан төменге бетпен құлаған кезде, аттың тұяғының соққысынан тәрiздi жағдайларда кездеседi.

Балаларда жоғарғы жақ денесiнiң сынуының клиникасы: беттерi ұзарып, жалпақтанады, мұрыннан, құлақтан қан кету және мұрыннан сұйықтықтың (ликвор) ағуы, бұл бас сүйегiнiң негiзiнiң сынуын көрсетедi: мұрынмен тыныс алудың қиындауы, жалған прогения, сынық бөлiктерiнiң патологиялық қозғалғыштығы. Балалар жасында суббазальды және еңгiзiлген сынықтар сирек кездеседi. Көп жағдайда бөлшектелген сынулар кездеседi. Жұмсақ тiндер жаншылған және үзiлген болады, ауыз қуысында кiлегей қабаты және сүйектысы ажыратылады. Жоғарғы жақтың денесi, мұрын, бет сүйектерi және бет доғасының сынуларымен қатар тiс қатарының сынуы және таюы байқалады. Бұлардың диагностикасының және сипаттамаларының әртүрлiгiне қарамастан Ле-Фор ұсынған жiктеліс қолданылады.

Бас сүйегiнiң негiзiнiң сынуы және бас миының шайқалуы әрқашанда жоғарғы жақтың сынуымен қатар жүредi. Жағдайдың ауыр болуына байланысты бұл балалар алғашқы күндерi реанимация бөлiмiнде жатады, сондықтан мамандандырылған көмек кешiгедi. Бұл келесi асқынулардың дамуына себеп болады: инфекцияның бас сүйегiнiң iшiне енуiне және жарақаттық остеомиелиттiң дамуы. Жоғарғы жақтың сынулары ашық болып кездеседi, себебi ауыз қуысының, мұрын, жоғарғы жақ қуыстарының кiлегей қабатының жыртылуы болады.

Жоғарғы жақтың сынықтарын емдеу

• Ауыр жағдайдан шығару.

• Төменгi жақпен қоса дәкемен таңғыш салып, оны тарту. Сынықтар жылжып, қозғалмалы болған жағдайда репозиция жүргiзiлiп, иммобилизация жасау.

Асқынулары

Алдымен дәрiгер жақ-бет аймағы жарақаттарының үш негiзгi асқынуларымен кұресуi керек:

1. Асфиксия

2. Қан кету

3. Жарақаттық шок

• Асфиксия - балада жақ-бет аймағы ауыр зақымдалуы және тыныс алу жолдарының ұйыған қанмен толық обтурациялануы, зақымдалған тiндердiң қиындыларымен, тiл жұтқыншақты жауып қалғанда тууы мүмкiн.

Жүргiзiлген шаралар тиiмсiз болған жағдайда интубация немесе трахеостомия жасалынады.

• Жарақаттық шок –бұл күрделі патологиялық процесс, ол нерв, жүрек-қан тамыр, тыныс алу және басқа да жүйелердің бұзылыстарымен қатар жүреді, олар өмірдің алғашқы күндерінен бастап кез келген жаста дамуы мүмкін.

Жарақаттық шокпен күрес: жансыздандыру, уақытында қан тоқтату, асфиксияны жою, сүйек сынықтарын иммобилизациялау. Егер баланы жеткізу жолы ұзақ болса жансыздандыру жасалады, антибиотик және столбнякқа қарсы анатоксин енгізіледі.

• Бас миының шайқалуы -балаларда дамып жетiлмеген ми тiнiнiң кең көлемде жаралануы, мидың гипоксияға сезiмталдығының көтерiлуi, су-электролиттi алмасуының тұрақсыздығы және жоғары функциональды бейiмделушiлiгiмен ерекшеленедi.

Емшек жастағы балаларда бас миы жарақаты, нерв жүйесiнiң толық жетiлмеуi себебiнен, алғашқы кезеңде еш белгiсiз өтетiнi байқалған. Балаларда бас миының шайқалуы кезiнде кездесетiн белгiлерi: естен тану, жүрек айнуы, құсу, бас айналуы әрқашанда айқын болмайды. Бас миы шайқалған немесе оның бар екендiгiне күдiк туғызатын барлық балаларды бала невропатологы тексеруi қажет. Емдеу нейротравматология бөлімінде жүргiзіледі.

Тақырыбы: Балаларда бет-жақ аймағының қатерсіз ісіктердің жіктелуі, клиникалық ағымы, диагностикасы, емдеу әдістері .

Дәрістің жоспары:

1. Балалар жасындағы жақ-бет аймағынының iсiктерiнiң жiктелуi

2. Беттiң және ауыз қуысының жұмсақ тiндерiнiң iсiктерi.

3. Сiлекей бездерiнiң iсiктерi

4. Балаларда остеогенді және одонтогенді ісіктер

Балалар жасындағы жақ-бет аймағынының iсiктерiнiң жiктелуi

Балаларда ересектердегідей ісіктер қатерсіз және қатерлі болып бөлінеді.

Қатерсіз ісіктердің қаптамасы бар, экстенсивті тип бойынша өседі және метастаздар бермейді.

Қатерлі ісіктер айқын өсуімен, морфологиялық пісіп жетілген тінді құрылымдарды қалыптастыруға қабілеттігін жоғалтуымен, инфильтративті өсуімен және қан тамыр, лимфа жүйелерімен метастаздануларымен сипатталады. Қатерлі ісіктерде баланың өміріне қауіп төндіретін иммунологиялық, гормональды және басқа да бұзылыстар байқалады.

Ісіктердің бір түрлерінің дамуы да баланың жасына байланысты. Гемангиома, лимфангиома, дермоид, миобластома, мезенхиома, нәрестелердің меланомалы нейроэктодермальды ісігі көбіне туғаннан 5 жасқа дейін анықталады.

Барлық ісіктер және ісік тәріздес түзілістер 3 топқа бөлінеді: бет-жақ аймағының жұмсақ тіндерінің, сілекей бездерінің, жақ сүйектердің.

Бет-жақ аймағының ісіктерінің жіктелуі

І. Бет-жақ аймағының және мойынның жұмсақ тіндерінің ісіктері (дәнекер тінді және эпителиальды текті)

ІІ. Сілекей бездерінің ісіктері (В.В. Паникаровский бойынша)

А. Эпителиальды ісіктер

Пісіп жетілген (қатерсіз):

Аденома

Аденолимфома

«Аралас» ісік

Пісіп жетілмеген (қатерлі)

Мукоэпидермоидты ісіктері

Цилиндрома

Рак

В. Эпителиальды емес ісіктер

Пісіп жетілген (қатерсіз):

Ангиома

Невринома

Липома

Пісіп жетілмеген (қатерлі):

Саркома

ІІІ. Жақ сүйектердің ісік және ісік тәріздес ісіктері

1. Остеогенді топ

Қатерсіз

Хондрома

Остеобластокластома

Остеоид – остеома

Остеома

Қатерлі

Хондросаркома

Остеогенді саркома

Ісік тәріздес түзілістер

Фиброзды дисплазия

Пішінін өзгертетін остоз

2. Остеогенді емес топ

3. Одонтогенді топ

Эпителиальды текті одонтогенді түзілістер:

А. Қабынған текті одонтогенді кисталар (тіс түбірлі, тіс бар, пародонтальды)

Б. Тіс түзетін эпителий дамуының кемістігі болып табылатын одонтогенді кисталар (біріншілік, фолликулярлы және жарып шығу кисталары)

В. Адамантинома (амелобластома)

Г. Одонтогенді рактар

Дәнекер текті одонтогенді түзілістер:

А. Одонтогенді фибромалар

Б. Цементомалар

В. Одонтогенді саркомалар

Эпителиальды және дәнекер тінді текті одонтогенді түзілістер:

А. Жұмсақ одонтомалар (барлық түрлерімен)

4. Жақ сүйектер рагы

5. Метастазды ісіктер.

Емхана үшін келесі жіктелуді қолдануға болады:

1. капиллярлы (жазық және гипертрофиялық);

2. кавернозды (шектелген және жайылған);

3. бұтақты;

4. біріккен (капиллярлы+кавернозды; кавернозды+ бұтақты);

5. аралас (ангиофиброма, ангиолипома, ангиолеймиома);

6. телеангиэктазия

Зақымдану жиілігіне байланысты гемангиомалар келесідегідей орналасады: еріннің, ұрттың және құлақ-шайнау аймағының, тілдің, ауыз қуысы шырышты қабатының, жақ сүйектердің гемангиомасы, мұрын, қабақтар, маңдай, құлақ қалқаны. “Толу” сипмтомы тән.

Гемангиомалар қатерсіздігіне қарамастан жылдам өршіп өсуімен сипатталады. Оның нәтижесінде науқас косметикалық ақаудан зардап шегеді.

Гемангиомамен қабақ, құлақ қалқандары, ауыз шырышты қабаты және басқа ошақтанулары біраз функциональды бұзылыстарды туғызады. өсуінен басқа, қан тамырлы ісіктер ізбестенеді, қансыраулары және зақымданулары мүмкін. Қан тамырлары ісіктерінің ізбестенуі, зақымдануы тромбофлебиттің, эмболияның, сирек уақытта жалпы іріңді инфекцияның себебі болуы мүмкін.

Гемангиомалардың емінің көптеген әдістері бар. Көрсеткіштері және қайсыбір әдісті қолдану келесі ықпалдарға байланысты:

1. Ісіктің түрі

2. Оның көлемі және орналасуы

3. Науқастың жасы және жағдайы

4. Ісіктің өсу екпіні

5. Асқынулар мен функциональды бұзылыстар

Келесі емдеу әдістерін жиірек қолданады:

1. Хирургиялық

2. Электрокоагуляция

3. Күйдіргі әсері

4. Сәулелі терапия

5. Қатайтатын терапия

6. Біріккен әдіс.

Лимфангиома-лимфа тамырларынан шығатын жаңа түзіліс. Эмбриональды кезеңде тамырлардың дамуының кемістігі, сол себепті клиникалық өзін ерте балалар жасында көрсетеді.

Лимфангиомалардың жіктелуі:

А. Қатерсіз

1. Лимфангиомалар

а) капиллярлы;

б) кавернозды;

в) кисталы (гирома).

2. Лимфангиомиома.

3. Жүйелі лимфангиоматоз.

Б. Қатерлі

1. Қатерлі лимфангиоэндотелиома (лимфангиосаркома).

Клиникасында өсуі баяу, бірақ өршуі бар. Гемангиомамен, нейрофибраматозбен және т.б. бірігуі мүмкін.

Жиі орналасатын ошақтары: еріндер, ұрттар, құлақ-шайнау аймағы, көз ұяшығы, мұрын, тіл. Лимфангиома көбіне қабынады.

Папиллома—балалар жасында жиі кездесетін жаңа түзіліс, көп қабатты, жазық эпителийден шығады. Папилломалар постнатальды кезеңде дамиды және көбінесе 7-12 жастарда, қыздарда екі есе жиі анықталады. Балаларда ауыз қуысында папилломаның жиі жамитын орны—тіл, сирек уақытта ерін, альвеолярлы өсіндінің, ауыз бұрышының, ұрттың, таңдайдың шырышты қабаты зақымданады. Ісік ақшыл, сүйелге немесе түрлі-түсті қырыққабатқа ұқсас, негізі енді немесе аяғы бар болып келеді. Емі хирургиялық—папаилломаны шырышты қабат астымен бірге кесіп алу.

Фиброма-балаларда сирек кездесетін ісік, көбіне 7-15 жаста жиі кездеседі, пісіп жетілген талшықты дәнекер тінінен шығады. Фиброма шар тәріздес пішінді, көрші тіндерден шектелген, аяғы бар немесе енді негізі бар, өзгермеген шырышты қабатпен жабылған. Фиброма баяу өседі, кейде тілдің, ұрттың терең тіндерінде болады. Емі-хирургиялық.

Липома - тілдің, ұрттың, төменгі еріннің және кейде беттің жұмсақ тіндерінің (тері асты майлы клетчатка) шырышты қабаты астында орналасатын пісіп жетілген майлы тіннен қатерсіз ісік. Ісік баяу өседі, бірақ үлкен көлемдерге жетеді, 3 жастан 10 жасқа дейін анықталады. Емі—хирургиялық.

Эпидермоидты киста - дизонтогенетикалық текті түзілістерге жатады. Киста эмбриональды эктодермальды қуыстар мен саңылаулардың өсіп бітелген жерлерінде орналасады. Киста қуысы эпидермиспен жабылған, ал кистаның іші кератиннің қабыршақтары және холестериннің кристаллдарымен. Киста әдетте мұрын түбінің аймағында, көз ұяшығының ішкі және сыртқы бұрышында және қабақ үсті аймағында орналасады. Киста жұмсақ консистенциялы, ісінеді, пішіні домалақ немесе сопайған, терімен бірікпеген, баяу өседі, жасөспірімдік кездерінде өсуі күшейе түседі. Емі хирургиялық.

Дермоидты киста - тератомаларға жатады, әртүрлі мүшелердің тіндерінен тұрады. Кистаның қуысы май және тер бездерінің өнімдерімен, сылынып алынған эпителиймен толған. Эпидермис қатпарының тереңдігімен жүретін және эмбриональды салалар мен қуыстардың қосылған және бітіскен жерлерінде жиі орналасады. Олар эктодерма салынуының бұзылысы нәтижесінде пайда болады.

Дермоидты кисталар тіл астында, тілдің өзінде, ауыз қуысы түбінің бұлшық еттері астында, мұрын түбінің аймағында, көз ұяшығының ішкі және сыртқы бұрышында және қабақ үсті аймағында орналасады. Кистаның қабығы сүйек қабығымен бірігіп кетуі мүмкін. Емі хирургиялық.

Невус (туа біткен дақ) - құрамына меланин бар невус клеткалары кіреді. Алайда туа біткен дақтар негізінде нағыз ісіктер - қатерлі меланомалар дамуы мүмкін.

Дақты невустар келесі ретте бөлінеді:

Сыртқы түрі бойынша: а) жазық; б) жызық-бұдырлы; в) папилломатозды; г) түйінді; д) аяқты; е) сүйелді.

Көлемдері бойынша: а) нүктелі; б) орта; в) үлкен; г) алыпты.

Түсі бойынша: а) сұр-күрең; б) қоңыр; в) қара; г) қара-көк.

Шашты жабындысының болуына қарай: а) шашты жабындымен; б) шашты жабындысыз.

Клиникалық ағымы бойынша: а) тынышталатын; б) асқынған.

Бет терісіндегі дақты невустар балаларда 5-10 жастар шамасында кездеседі. Емі хирургиялық.

Нейрофиброматоз (Реклинхаузен ауруы) жиі кездеседі-туа біткен ауыр жүйелі ауру, тері асты майлы клетчаткасында көптеген нейрофибромалардың, гемангиомалардың және лимфангиомалардың дамуымен сипатталады; кейде сондай-ақ бас қаңқасы және жұлын нервтерінің невриномалары пайда болады. Нейрофиброматозбен науқастарда эндокринді және вегетативті жүйелердің бұзылысы анықталады. Нейрофиброматозды тұқым қуалайтын ауруларға жатқызады. Нейрофиброматоздың этиологиясының екі теориясы бар: Эмбриональды кезеңде ұрық салынуларының жылжуы теориясы (Конгейм, 1878). Ішкі секрет бөліну бездерінің жүйелі бұзылысы және вегетативті нерв жүйесінің тепе-теңдігінің бұзылысы теориясы.

В.А. Савицкий бойынша нейрофиброматоздың терідегі көріністері үш топқа бөлінеді:

Элефантиаз (піл пішінді)—бір үлкен көлемді ісік; Нейрофиброматоздың көптеген түйінді түрі; Терідегі салмақты дақтанған өсінділер.Науқастардың физикалық және ақыл есінің дамуының жеткіліксіздігі. Тұрақсыз белгілеріне жатады: бет және ми қаңқасы сүйектерінің бұзылысы, көру мүшелерінің зақымы, тіс-жақ ауытқуларының болуы. Емі хирургиялық.

Сілекей бездерінің ісіктері эпителиальды, эпителиальды емес, жіктелмеген және т.б. болып бөлінеді. Онымен қатар кіші және үлкен сілекей бездерінің кисталары байқалады. Балаларда эпителиальды емес сілекей бездерінің ісіктері өте сирек кездеседі.

Сілекей бездерінің эпителиальды ісіктері балаларда бет-жақ аймағының жаңа түзілістері мен ісік тәріздес процесстерінің ішінде 1% құрайды. Олар он жастан балаларды зақымдайды, көбінесе қыз балаларды. Балаларда аралас және мукоэпидермоидты ісіктер басым. Балаларда сілекей бездерінің қатерлі ісіктері орта есеппен өте сирек. Емі хирургиялық. Аденомалар сәулелі терапияға сезімталсыз.

Остеома - жақсы ажыратылған сүйек тінінен баяу өсетін қатерсіз ісік. Көбінесе 15 жастан кездеседі. Кеуекті (компакты) және тығыз остеомаларды ажыратады. Олардың орналасуы перифериялы және орталық болуы мүмкін. Остеомалар көбінесе төменгі жақ сүйектің тіл жақ беткейінде және мұрын маңайы қуыстарында кездеседі. Емі хирургиялық.

Остеоид-остеома (остеобластокластома) - бұл жақ сүйегінің кортикальды қабатының қатерсіз ісігі, тінмен толған, остеобласт және остеокласттардың көптігімен болатын және остеосклероз аймағымен қоршалған сүйек бұзылысының ошағы. Балаларда сирек кездеседі. Негізгі белгісі - ызыңдаған, тесіп бара жатқандай немесе жарып бара жатқандай ауырсынулар.Емі хирургиялық.

Хондрома - жақ сүйектерінің шеміршек тіндерінен болатын қатерсіз ісік. Мектеп жасындағы балаларда басым. Энхондромаларды және экхондромаларды ажыратады (орталық және перифериялық түрлері). Хондромалар—автономды ісіктер, бет қаңқасы өсуіне қарамай өседі. Ісік көбінесе жоғарғы жақ сүйекте орталық тігіс бойымен алдыңғы бөлімінде кездеседі. Балалар жасында сирек кездеседі. Емі хирургиялық.

Остеобластокластома -остеогенді текті топтың ісіктеріне жатады.

Орталық остеобластокластома көбіне төменгі жақ сүйекте орналасады. Остеобластокластоманың негізгі 3 түрін ажыратады: ұяшықты, кисталы, лизисті.

Ұяшықты - дамуы баяу, қабырғасы сирек жұқарады, сол себепті «пергаментті сықыр» болмайды. Сүйек бұдырланған, сау сүйекпен ісік арасында қалыңдаған.

Кисталы - алғашқы шағымдары әдетте тіс ауырсынуын сезумен байланысты, жақ сүйекте аздап эксцентриялы орналасады, сол себепті жақ сүйек денесінің ісінуі ауыз кіре берісі жағынан байқалады, ісіктің беткейі тегіс, күмбез секілді. «Пергаментті сықыр» белгісі айқын.

Лизисті - остеобластокластомалардың ішінде 10%-ды құрайды. Өсуі жылдам, сүйектің бұзылысы, тістер ерте қозғалады.

Диагностикасы: пункция - күңгірт немесе ақшыл-сары сұйықтық. Рентгенологиялық: ұяшықты түрінде ұсақ және ұсақталған қуыстар анықталады, кисталы түрінде - сүйек ағаруының ошағы сопақша түрде; лизисті түрі сүйекте біркелкі ақау болуымен сипатталады. Биопсияны жүргізгенде әртүрлі тереңдіктен алу керектігін ескеру қажет. Емі - хирургиялық. Экскохлеация үлкен емес ісіктерде көрсетілген. Сүйектің үлкен алқымды зақымдарында және ауру қайталануларында жақ сүйек алып тастау + сүйек пластикасы ұсынылады.

Жақ сүйектердің фибромаларының келесі түрлерін ажыратады.

Десмопластикалық фиброма тек қаңқаның өсу кезеңінде балалар және жасөспірімдік жастарында кездеседі. Ісіктің дамуы кенеттен, ауырсынусыз, себепсіз басталады, өршіп өсуімен сипатталады. Төменгі жақ сүйектің десмопластикалық фибромасында рентгенологиялық денесі мен бұрышы аймағында анық емес үлкен сиреу ошақтары анықталады. Зақымдану ошағындағы сүйек гомогенді құрылымды. Айқын сүйек қабығы қабаттанулары жұқа тікенек түрінде болады. Емі хирургиялық.

Оссифициялық фиброма - ісік балалар және жас кездерінде жиі кездеседі. Клиникалық суретінің ұқсастығына және гистологиялық бір тектілігіне қарамастан фиброостеоманы және фиброзды дисплазияны ажыратуды ұсынады. Емі хирургиялық.

Одонтогенді фиброма ісіктің дәнекер тінді салмағының арасында тіс түзетін эпителийдің қалдықтарының болуымен айырмашылығы бар. Спецификалық белгілері жоқ. Емі хирургиялық.

Амелобластикалық фиброма клиникалық амелобластомаға ұқсас, балалар мен жасөспірімдерде тұрақты тістердің даму және қалыптасу кезеңдерінде пайда болады. Амелобластикалық фибромада толық қалыптаспаған тұрақты тіс (ұрығы) орналасуы мүмкін. Ісіктің ағымы қатерсіз, радикальды емес алып тасталуында қатерленуге бейімділігі бар.Емі хирургиялық, төменгі жақ сүйектің зақымданған аймағының алынып тасталуы.

Миксома жақ сүйектері ісіктерінің ішінде сирек кездесетіні. Клиникалық ісік жақ сүйегінің зақымданған аймағының қалыңдауымен көрінеді, сүйек беткейі тығыз, тегіс, ауырсынатын төменгі жақ сүйек асты лимфа түйіндері болуы мүмкін, зақымданған жақта Венсан белгісі бар. Миксоманың жиілікпен өсуі қатерлі ісікті қауіптендіреді. Ісік сүйекті тез бұзады. Төменгі жақ сүйектің рентгенограммасында ісік төменгі жақ сүйек өзегінің бойымен орталықты немесе эксорталықты орналасқан сопақша немесе домалақ түрдегі бұзылу ошақтары. Қайталанулар болуы, қатерленулері болуы мүмкін. Сәулелі терапия тиімсіз.

Одонтома тіс дамуының кемістігі болып табылады. Жоғарғы және төменгі жақ сүйектерде (күрек, ит, кіші азу тістер аймағында) кездесу жиілігі бірдей, 8-12 жастарда кездеседі. Ісік тұрақты тістер қалыптасуы кезеңінде дамиды. Одонтомалар баяу өседі, тұрақты тісі жоқ болуына байланысты немесе жақ сүйектердің пішіні өзгеруі бойынша қарап тексергенде анықталады. Одонтома пішіні өзгерген тіске немесе жетілмей қалған тіске ұқсайды. Ісік созылмалы тінді қаптамамен қоршалған. Ренгенологиялық анық бұдырлы контурларымен гомогенді немесе гомогенді емес жоғары жиілікті көлеңке анықталады.Емі хирургиялық.

Цементома тіс цементімен ұқсас, дөрекі талшықты тығыз тін тән құрылысты элемент болып табылады.

Цементоманың 4 түрін ажыратады:қатерсіз цементома; цемент түзуші фиброма; түбір ұшы асты цементті дисплазия; алып клеткалы цементома. Ісік жақ сүйектің пішіні өзгеруін туғыза отырып, баяу өседі, сипалағанда ауырсыну пайда болады, ісік жұмсақ тіндерге өсіп кеткенде қабыну процесі дамуы мүмкін. Цементоманың рентгенологиялық суреті: тіс түбірінің маңайында орналасатын домалақ, сопақша тығыз тін анықталады. Емі хируриялық.

Амелобластома (адамантинома)—құрылысы тіс ұрығының кіреуке мүшесінің тінінің құрылысымен ұқсас одонтогенді эпителиальды ісік. Клинико-рентгенологиялық амелобластоманың тығыз және кисталы түрлерін ажыратады, дегенмен де әрбір ісікте тығыз ошақтары әрдайым кисталы ошақтарымен алмасып отырады. Ісік балаларда 10 жастан кейін кездеседі. Ісік көбіне төменгі жақ сүйекті зақымдайды. Ісіктің өсуі баяу. Инфекция қосылғанда қабыну процесі пайда болады. Кеш қаралғанда, кортикальды табақшаның күрт жұқаруының нәтижесінде пергаментті сықыр немесе флюктуация белгісі байқалады. Жоғарғы жақ сүйек зақымданғанда ісік жоғарғы жақ сүйек қуысына өсіп кетуі мүмкін. Ісік әдетте қатерсіз, қатерленуі мүмкін. Клинико-рентгенологиялық мәлімдемелері алдын-ала болжам диагнозын қоюға мүмкіндік береді. Ісіктің цитологиясы мен биопсиясы диагнозды дәлдеуге көмектеседі. Емі хирургиялық.

Фиброзды дисплазия -сүйек дамуының кемістігі. Фиброзды дисплазия кезінде сүйек зақымдануының келесі түрлерін ажыратады: монооссальды түрі, полиоссальды зақымдануы, херувизм,Олбрайт синдромы, беттің сүйекті арыстандығы.

Монооссальды түрі 8 жастан 15 жасқа дейін анықталады. Балаларда жоғарғы жақ сүйекті зақымдайды. Клиникалық бұл сүйек ісігі, жақын жатқан мүшелердің қызметтің бұзады. Рентгенологиялық аурудың екі түрін айырады: ошақты және диффузды.

Полиоссальды зақымдануы сирек кездеседі. Бірнеше сүйегі зақымданатын қарайлас түрі кездеседі.

Херувизм - бала жасының ауруы. Аурудың басталуы 1 ½ - 2 ½ жасқа таман. Аурудың жиілігінің ең даму жастары 11 жастан 16 жасқа дейін. Бұл ауруда беттің симметриялы қисаюы, төменгі жақ сүйектің бұрышы деңгейлерінде екі ұртының біраз ісінуі анықталады, беті квадрат пішінді, тіс түзу бұзылысы болуы мүмкін. Рентгенологиялық: жақ сүйектердің зақымдануы ұяшықты сипатты.

Олбрайт синдромы үштік белгілермен сипатталады: сүйектің немесе сүйектердің зақымдануы, денеде дақтардың болуы және ерте жынысты пісіп жетілуі. Фиброзды дисплазияның осы және басқа түрлері сирек кездеседі.

Беттіңсүйекті арыстандығы бұл барлық бет сүйектерінің көптеген ірі ошақты және диффузды зақымдарының дамуы. Ақыры жағымсыз. Фиброзды дисплазияның емі хирургиялық.

Эозинофильды гранулеманың3 клинико-рентгенологиялық түрі болады: ошақты, диффузды, жайылған. Клиникасы пародонтозға ұқсайды, тістер қозғалып, оларды жұлғаннан кейін ұзақ уақыт бойы тіс ұяшығы жазылмайды. Балаларда одан басқа, процесс сүт және тұрақты тістердің ұрықтарының «секвестрациясымен» аяқталады. Эозинофильды гранулеманың барлық түрлерінде қанның анализінде лейкоцитоз (15-17 мың) және эозинофилия (10-15%) анықталады. Емі – ошақты, түрінде хирургиялық. Диффузды түрінде хирургиялық және рентгенотерапияны тағайындайды. Жайылған түрінде - рентгенотерапия.

Тақырыбы: Балаларда бет-жақ аймағының ісік тәрізді және қатерлі ісіктері. Жіктелуі, клиникалық ағымы, диагностикасы, емдеу.

Дәріс жоспары:

n Бет-жақ аймағы ісік тәрізді ісіктердің клиникасы, диагностикасы емі.

n Бет-жақ аймағы қатерлі ісіктердің клиникасы, диагностикасы емі.

Ісік тәрізді аурулар

Фиброзды дисплазия -сүйек дамуының кемістігі. Фиброзды дисплазия кезінде сүйек зақымдануының келесі түрлерін ажыратады: монооссальды түрі, полиоссальды зақымдануы, херувизм,Олбрайт синдромы, беттің сүйекті арыстандығы.

Монооссальды түрі 8 жастан 15 жасқа дейін анықталады. Балаларда жоғарғы жақ сүйекті зақымдайды. Клиникалық бұл сүйек ісігі, жақын жатқан мүшелердің қызметтің бұзады. Рентгенологиялық аурудың екі түрін айырады: ошақты және диффузды.

Полиоссальды зақымдануы сирек кездеседі. Бірнеше сүйегі зақымданатын қарайлас түрі кездеседі.

Херувизм - бала жасының ауруы. Аурудың басталуы 1 ½ - 2 ½ жасқа таман. Аурудың жиілігінің ең даму жастары 11 жастан 16 жасқа дейін. Бұл ауруда беттің симметриялы қисаюы, төменгі жақ сүйектің бұрышы деңгейлерінде екі ұртының біраз ісінуі анықталады, беті квадрат пішінді, тіс түзу бұзылысы болуы мүмкін. Рентгенологиялық: жақ сүйектердің зақымдануы ұяшықты сипатты.

Олбрайт синдромы үштік белгілермен сипатталады: сүйектің немесе сүйектердің зақымдануы, денеде дақтардың болуы және ерте жынысты пісіп жетілуі. Фиброзды дисплазияның осы және басқа түрлері сирек кездеседі.

Беттің сүйекті арыстандығы бұл барлық бет сүйектерінің көптеген ірі ошақты және диффузды зақымдарының дамуы. Ақыры жағымсыз. Фиброзды дисплазияның емі хирургиялық.

Эозинофильды гранулеманың3 клинико-рентгенологиялық түрі болады: ошақты, диффузды, жайылған. Клиникасы пародонтозға ұқсайды, тістер қозғалып, оларды жұлғаннан кейін ұзақ уақыт бойы тіс ұяшығы жазылмайды. Балаларда одан басқа, процесс сүт және тұрақты тістердің ұрықтарының «секвестрациясымен» аяқталады. Эозинофильды гранулеманың барлық түрлерінде қанның анализінде лейкоцитоз (15-17 мың) және эозинофилия (10-15%) анықталады. Емі – ошақты, түрінде хирургиялық. Диффузды түрінде хирургиялық және рентгенотерапияны тағайындайды. Жайылған түрінде - рентгенотерапия.

Бет-жақ аймағы қатерлі ісіктері.

Остеосаркома (остеогенді саркома)- сүйектің төтенше біріншілік қатерлі ісіктері.

Остеогенді саркомалардың 2 түрін ажыратады: тез дамитын ісік, ол жедел және тез басталып, өлімге әкеледі; және жай дамитын ісіктер, клиникалық әлсіз көріністер береді.

Тез дамитын түрі кездесетін науқастарда өкпелік метастаздар біріншілік ісікпен бір уақытта табылады. Ауру күтпеген жерден, сыртқа белгісіз жағдай немесе жарақатқа байланысты пайда болуы мүмкін.Бір жағдайда аурудың алғашқы көріністері интактты тістердің бірінде ауырсыну сезімі пайда болуымен жүрсе, ал басқа жағдайларда тістердің қозғалуымен қызылиек жиегі аймағында жағымсыз қышыну сезімі байқалады.Кейде ауырсынудың пайда болуына дейін, көз ұясы асты және иекасты жүйкелері тармақталу аймақтарындағы сезімталдықтың бұзылуы байқалады (парестезия). ,

Төменгі жаққа қарағанда остеогенді саркома кезіндегі ауру симптомы, жоғарғы жақта кеш байқалатын ауру белгісі болып табылады. Үлкен көлемді ісік дамыса, жұмсақ тіндер ісініп, тері асты және кілегей асты веналары шығып тұрады, ісік үстіндегі тері жұқарады. Остеогенді саркомалар самай-төменгі жақ буынына жақын дамыса, ауыздың ашылуы тез шектеледі.

Бұл ісіктердің рентгенологиялық көрінісі әр түрлі. Осыған байланысты, остеогенді саркомаларды остеолитикалық, остеопластикалық және аралас деп бөлу шешілген.

Остеолитикалык түрінде дұрыс емес пішінді және шекарасыз, сүйек тінінің бұзылыс ошағы анықталады. Процесстің қыртысты қабытқа таралуы кезінде оның узурациясы байқалады. Бұл симптом төменгі жақтың төменгі жиегімен анықталуы мүмкін. Ісік ығыстыру тудырады және сүйек тысының ажырауы "козырек" симптомы пайда болады. Ісік аумағындағы периодантальды саңылаулар кеңейген; тіс түбірлерінің резорбциясы да орын алады.

Остеопластикалык түрінде сүйектің кұрылыссыз тығыздалу аймақтары және сүйектің қыртысты қабатына перпендикуляр ине тәрізді көлеңкелер пайда болатын периост жағынан өзгерістер дамиды.

Юинг саркомасы -лимфогенді тіндерден дамитын ісіктер.

Клиникалық көрінісі: ауру зақымдалған аймақтағы ызыңдап, шаншып ауырсынудан басталып, ыстықтау сезімі болып, жақындай келе тістерінің козғалуы қосылып, жұмсақ тіндердің ісінуі, дене температурасының 39-40*С көтерілуімен көрінеді. Бұндай науқастарда күшейе беретін әлсіздіктен басқа, есінен ауысу жағдайы да косылады. ЭТЖ жоғарылап, лейкоциттер көбейіп, екіншілік анемия дамиды. Жалпы көріністермен бірге көптеген наукастарда ісікті жауып жатқан тері және кілегей қабықтары аздап қызарған, сипағанда ыстық, тартыңқы: жалған флюктуация анықталуы мүмкін. Бірнеше уақыт өткен соң ауру басылып, ісіну қайтып, тістер қозғалуы баяулайды, дегенмен сонан соң ауру қайтадан жаңа күшпен өрши бастайды.

Юинг саркомасы алыс жатқан лимфа түйіндеріне, өкпе және омыртқа, сосын бассүйек, қабырғаларға метастаз береді. Кейде басқа мүшелерде зақымдалады.

Рентгенологиялық көрінісі. Аурудың басында жиектері айқын емес сүйек тінінің кеуекті затының жеке бұзылыс ошағы пайда болады, ол қыртысты қабатқа қарай жайылады. Кейде жалғыз бұзылу ошағы көрінеді. Аурудың дамуы эндостальды және периостальды сүйектенумен жүреді. Төменгі жактың жиегі мен бүтақтары аймағында сүйек беткейіне перпендикуляр, спикулалар сызықты көлеңке тэрізді, пиязды периоститтің көрінісін береді.

Юинга саркомасының емі- аралас. Химиотерапияны дистанционды-гамма терапиямен араластырады. Хирургиялық емді гамма терапиямен бірге жасалады.

Бет-жақ аймағы қатерлі ісіктерінемдеу.

Ісіктерді емдеу жүргізудегі маңыздырағы оларды операциямен алып тастау. Хирургиялық ем

1. Палиативті операциялар- хирург ісікті толығымен алып тасталуын көздемейді.
Мысалы, ұйқы артериясын сырттан байлап тастау.

2. Диагностикалық операциялар- диагнозды қоюдың басқа жолы болмаған кезде;
Диагностикалық операцияла

Поиск по сайту: