Анархія азначае: адсутнасьць гвалту, адсутнасьць панаваньня чалавека над чалавекам, адсутнасьць ціску сілы волі аднаго або некалькіх на волю іншых

«Анархія», то бок супольнасьць свабодных салідарных братоў, якія гарантуюць максімум свабоды развіцьця і магчымага шчасьця, можа і мае перамагчы толькі пры ўзгадненьні інтарэсаў, пры добраахвотнай узаемадапамозе, пры любові, павазе, узаемацярпімасьці, і пры ўзаемнай добразычлівасьці.

Несумненна, існуюць іншыя людзі, іншыя партыі, іншыя вучэньні, гэтак жа шчыра адданыя агульнаму дабрабыту, як і лепшыя з нас. Але тое, што адрозьнівае анархістаў ад усіх іншых, гэта менавіта агіда да гвалту, жаданьне і імкненьне зьнішчыць гвалт, то бок грубую сілу, суперніцтва паміж людзьмі.

Можна было б нават сказаць, што тое, што асабліва адрозьнівае анархістаў - ёсьць ідэя зьнішчэння жандара, ідэя выключэньня з грамадзкіх фактараў парадку, прадпісанага грубай сілай, будзь яна законнай або незаконнай. Але тады можна было б спытаць, чаму ж у цяперашняй барацьбе супраць палітыка-сацыяльных установаў, прызнаных анархістамі прыгнятальным, яны ўсхвалялі і ўжывалі, ўздымаюць ды ўжываюць, калі могуць, сродкі гвалту, якія відавочна супярэчаць іх канчатковым ідэалам, і гэта часам прыводзіць да таго, што многія сумленныя праціўнікі думалі, і ўсе ганебнікі прыкінуліся, што думаюць, быццам адметнай рысай анархізму з'яўляецца менавіта гвалт. Пытаньне, нібыта складанае, але на яго можна адказаць нешматлікімі словамі: для таго, каб дзьве істоты жылі ў сьвеце, трэба, каб абедзьве жадалі згоды, так як, калі адзін зь іх упарціцца і прымушае сілай іншага працаваць на сябе і служыць сабе, іншы, калі ён жадае захаваць чалавечую годнасьць і ня быць ськiраваным у самае нізкае рабства, будзе прымушаны супрацьпаставіць сілу сіле, нягледзячы на ўсю сваю любоў да міру і згоды.

Уявіце сабе, што ў вас сутычка зь якім-небудзь Думіні (забойца дэпутата-сацыяліста Матэоцы - заўв. Перакл.), ён ​​узброены, а вы бяз зброі, зь ім шматлікая банда - вы адны або зь нешматлікімі, ён упэўнены ў сваёй беспакаранасьці - вас жа бянтэжыць думка пра магчымасьць прыходу жандараў, якія вас арыштуюць, будуць зьдзекавацца над вамі, засадзяць вас у турму бог ведае наколькі часу, - скажыце мне, ці можна было б выйсьці з гэтага цяжкага становішча, пераконваючы Думіні разумнымі довадамі быць справядлівым, добрым, мяккім?

Першапрычына ўсіх бед, якія мучылі і да гэтага часу мучаць чалавецтва, выключаючы, вядома тых, што залежаць ад варожых сіл прыроды, гэта той факт, што людзі не зразумелі, што згода і братэрская ўзаемадапамога былі б лепшым сродкам да забесьпячэньня для ўсіх максімуму выгод. Мацнейшыя і хітрэйшыя захацелі падпарадкаваць сабе і эксплюатаваць астатніх: дасягнуўшы пераважнага становішча, яны захацелі навекі ўмацаваць яго за сабой, ствараючы для сваёй абароны ўсякага роду сталыя органы прымусу. Адсюль тая жорсткая барацьба, якой поўная гісторыя, несправядлівае злоўжываньне, зьверскі прыгнёт з аднаго боку, супраціў з другога. Тут не даводзіцца рабіць адрозненьняў паміж партыямі. Хто хацеў вызваліцца, мусіў супрацьпаставіць сілу - сіле, зброю - зброі. Аднак кожны, знаходзячы цалкам неабходным і справядлівым ужываць сілу для абароны сваіх уласных інтарэсаў сваёй клясы, сваёй краіны, асуджаў аднак у імя нейкае адцягненае маралі гвалт, калі ён у шкоду ягоным інтарэсам служыла інтарэсам, клясе, краіне іншых.

Так, напрыклад, тут у Італіі тыя самыя, якія ўслаўляюць цалкам справядлівую вайну за незалежнасьць і ўзводзяць мармуровыя і масёнзавыя помнікі ў гонар А. Мілана, Арсіні, Абэрдан, тыя, хто прысьвячалі палымяныя гімны Соф'і Пяроўскай і іншым пакутнікам далёкіх краін, называлі злачынцамі анархістаў, калі тыя з'явіліся патрабаваць поўнае свабоды і справядлівасьці для ўсіх людзей і адкрыта заявілі, што сёньня, як і ўчора, пакуль існуюць прыгнёт і прывілеі, да тых часоў народнае паўстаньне, бунт асобы або масы застануцца неабходным сродкам для завяршэньня вызваленьня. Я згадваю, як з нагоды аднаго нашумелага анархістычнага замаху нехта, што стаяў у першых шэрагах сацыялістычнае партыі і толькі што вярнуўся з турэцка-грэцкае вайны, вельмі гучна крычаў падчас ухваленьня сваіх таварышаў, што чалавечае жыцьцё заўсёды сьвятое і што нават у імя свабоды нельга на яго замахвацца. Відаць жыцьцё туркаў і мэта вызваленьня грэкаў былі выключэньнем.

Што гэта? Нелягічнасьць або крывадушнасьць?

Аднак анархічны гвалт з'яўляецца адзіным, які знаходзіць сабе апраўданьне, адзіным, які не з'яўляецца злачынным.

Я кажу, вядома, пра гвалт з сапраўды анархістычнымі рысамі, а не пра тыя ці іншыя факты сьляпога і неразумнага гвалту, якія прыпісваюць анархістам ці нават учыненыя сапраўднымі анархістамі, якія дайшлі да адчаю з-за перасьледаў або асьлеплых, з-за сваёй празьмернае адчувальнасьці, якую розум ня здолеў прыцішыць, асьлепленыя выглядам грамадзкай несправядлівасьці, уласным горам або пры выглядзе чужога гора.

Гвалт праўдзіва анархічны, гэта - гвалт, які спыняецца там, дзе спыняецца неабходнасьць абароны і вызваленьня. Ён зьмякчаецца сьвядомасцю, што асобы, па-асобку, мала або зусім не адказныя за тое становішча, якое ім стварылі спадчыннасьць і асяродзьдзе; анархічны гвалт, натхняецца не нянавісьцю, а любоўю; ён сьвяты, таму, што дамагаецца вызваленьня ўсіх, а не замяшчэньня ўлады іншых уласнай уладай.

У Італіі ёсьць партыя, якая ў мэтах высокае культуры старалася зьнішчыць у масах усялякую веру ў гвалт і дайшла да таго, што лічыла масы адказнымі у якім бы там ні было супраціве, калі наступіў фашызм. Мне здаецца, што Турацы (правадыр італьянскіх сацыял-рэфармістаў - заўв. перакл.) сам больш-менш ясна прызнаў гэты факт і шкадаваў аб ім у сваёй прамове ў Парыжы ў памяць Жарэса.

Анархісты не крывадушнічаюць. На сілу трэба адказваць сілай: сёньня змагацца супраць прыгнёту сёньняшняга дня, заўтра - супраць таго прыгнёту, што паспрабуе замяніць сёньняшні. Мы прагнем свабоды для ўсіх, для нас і для сяброў гэтак жа, як і для нашых праціўнікаў і ворагаў. Свабоду думкі і свабоду прапаганды, свабоду працаваць і ладзіць сваё ўласнае жыцьцё па-свойму, але, вядома, не свабоду - і хай камуністы не займаюцца гульнёй словаў - не свабоду для зьнішчэння свабоды і экспрапрыяцыі працы іншых.

Амэрыканскія весткі. 1924. № 149. С.2.

Поиск по сайту: