Помощничек
Главная | Обратная связь


Археология
Архитектура
Астрономия
Аудит
Биология
Ботаника
Бухгалтерский учёт
Войное дело
Генетика
География
Геология
Дизайн
Искусство
История
Кино
Кулинария
Культура
Литература
Математика
Медицина
Металлургия
Мифология
Музыка
Психология
Религия
Спорт
Строительство
Техника
Транспорт
Туризм
Усадьба
Физика
Фотография
Химия
Экология
Электричество
Электроника
Энергетика

BUDOWA I FUNKCJE KORZENIA 7 страница



„Krewnymi” widłaków są widliczka ostrozębna, rosnąca na wyżynach Ukraińskich Karpat i rzadka wodna roślina Polesia Ukraińskiego – poryblin jeziorowy (ryc. 173).

 

 

a b c

 

 

Ryc. 173. widliczka ostrozębna (a – pokolenie bezpłciowe, b – pokolenie płciowe) i poryblin jeziorowy (c)

 

 

Skrzypom właściwe poziome podziemne kłącza, od których odchodzą korzenie przybyszowe, i pionowe pędy nadziemne. Każdy pęd złożony z zielonej łodygi pełniącej funkcje fotosyntezy i z drobnych bezbarwnych liści. Liście zrastają się w rureczkę. Te rureczki tworzą dobrze widoczne węzły, po których łodyga łatwo rozdziela się na części. Rozgałężenie u skrzypów zawsze boczne. Ściany komórkowe komórek skrzypów gromadzą bardzo dużo krzemionki, dlatego one są twarde na dotknięcie.

We współczesnej florze nalicza się do 40 gatunków skrzypów. Na Ukrainie rozpowszechnione niewysokie skrzypy z łodygą zielną, lecz w górach Peru spotykają się rośliny o wysokości do 14 metrów. Chociaż rzadki u nas skrzyp olbrzymi może sięgać do dwóch metrów wysokości.

Rośliny, które, na co dzień nazywano skrzypami – to pokolenie bezpłciowe wytwarzające zarodniki. U skrzypów polnego i olbrzymiego zarodniki powstają w kłoskach zarodnionośnych rozmieszczonych na wierzchołkach nierozgałęzionych bezbarwnych pędów. Te pędy powstają wiosną i po rozpowszechnieniu zarodników prędko obumierają.

Zarodniki skrzypów posiadają dodatkową błonę złożoną z dwóch spiralnie skręconych wokół nich wstążek. Te wstążki przy wysychaniu rozkręcają się i przeplatują w taki sposób, że zarodniki rozsiewają się nie pojedynczo, a grupami. To jest bardzo ważne! Na powierzchni gleby zarodniki prędko kiełkują i wytwarzają pokolenie płciowe – zielone męskie i żeńskie przedrośla o kształtach drobnych rozsieczonych blaszek. W narządach płciowych przedrośli męskich powstają plemniki, a w żeńskich – komórki jajowe.

 

 

 

Po deszczu lub rosie plemniki dopływają po błonce wodnej do komórki jajowej i zapładniają ją. Dalej z zygoty prędko rozwija się nowy młody skrzyp.

Skrzypy rozpowszechnione na Ukrainie rosną w lasach, na łąkach i bagnach, a także na wpół zanurzone na niedużej głębokości w zbiornikach wodnych. Niektóre z nich(na przykład, skrzyp olbrzymi) są roślinami rzadkimi i objęte ochroną prawną, a inne (na przykład skrzyp polny) stały uciążliwymi chwastami (ryc. 174). Najwięcej pewnym sposobem pozbyć się tego chwastu – systematyczne niszczenie pędów naziemnych (dla wyczerpania kłączy). Dzięki obecności w ścianach komórkowych krzemionki skrzypy wykorzystują się do szlifowania różnorodnej produkcji, a współczesne turysty skutecznie odczyszczają pędami skrzypów swoje kociołki. Skrzypy wykorzystują się i jak rośliny lecznicze.

Współczesne widłaki i skrzypy naszej flory – to tylko nieliczne potomki bardzo różnorodnych w dalekiej przeszłości grup roślin. Wielu milionów lat temu ich „krewne” sięgały 30 – 40 metrów wysokości i tworzyły lasy, które wymarły z ochłodzeniem klimatu. Ich liczne szczątki wraz ze szczątkami paproci utworzyły pokłady węgla kamiennego.

 

a b c d e

 

Ryc. 174. Skrzyp polny: a – pędy wegetatywny i zarodnionośny; b – kłos zarodnionośny; c – zarodnie na tarczowatych liściach; d – zarodniki; e – pokolenie płciowe

 

WNIOSKI

1.Widłaki i skrzypy posiadają pędy z liśćmi i korzeniami przybyszowymi

2.U widłaków i skrzypów podstawowym fotosyntezującym pokoleniem jest bezpłciowe, a płciowe – prezentowane przedroślem, które wytwarza narządy płciowe i zapewnia proces płciowy.

3.Przedrośle widłaków wytwarza męskie i żeńskie narządy płciowe, żyje w glebie, odżywia się dzięki współżyciu z grzybami glebowymi i ma długotrwały okres rozwoju.

4.Przedrośle skrzypów – lądowe, fotosyntezujące męskie lub żeńskie narządy płciowe i ma krótki okres rozwoju.

 

TERMINY I POJĘCIA DO ZAPAMIĘANIA

Widłaki, skrzypy, przedrośle, kłos zarodnionośny.

 

 

PYTANIA KONTROLNE

1.Jaka budowa u pędów widłaka?

2.Gdzie rozwijają się zarodnie u widłaków?

3.Jakie osobliwości budowy i rozwoju przedrośli widłaków?

4.Jakie znasz rzadkie gatunki widłaków i ich „krewnych”?

5.Jaka budowa pędów skrzypów?

6.Gdzie rozwijają się zarodniki skrzypów i jakie osobliwości ich budowy?

7.Jakie osobliwości przedrośla skrzypów?

8.Czy są wśród skrzypów Ukrainy gatunki rzadkie?

9.Jakie skrzypy są chwastami

 

ZADANIA

1. Wypełnij w zeszycie tablicę.

Cecha Widłak Skrzyp
Narządy wegetatywne    
Rozgałężenie    
Miejsce rozmieszczenia narządów    
Sposób życia przedrośla    
Jakie narządy płciowe znajdują się na przedroślu?    

 

 

2.Podaj odpowiedź na zapytania:

Jakie wspólne i odmienne cechy budowy i rozmnażania u widłaków i skrzypów?

 

PAPROCIE

ü Dowiesz się o różnorodnościach paproci, osobliwości budowy bezpłciowego i płciowego pokoleń i ich rozmnażaniu.

? Jakie bywają paprocie i jak one rozmnażają się? Czy można znaleźć kwiat paproci?

 

Paproć złożona z pędów i korzeni (ryc. 175). Liście paproci duże i bardzo rozsieczone. W odróżnieniu od liści innych roślin, one posiadają trwały wzrost wierzchołkowy i dlatego zwinięte na kształt pastorału dla ochrony wierzchołkowego stożka wzrostu. U paproci bywa rozgałężenie jak

 

Ryc. 175. Nerecznica samcza

 

wierzchołkowe, tak i boczne. Układy dostarczające wodę i regulujące parowanie paproci mniej efektywne jak u roślin kwiatowych, dlatego one potrzebują dostatecznego zwilżenia. Współczesne paproci nie posiadają bocznych tkanek twórczych (brak wtórnego przyrostu na grubość).

We współczesnej florze Ziemi nalicza się około 10 tys. gatunków paproci. Szczególnie dużo ich w wilgotnych krajach tropikalnych. Są to rośliny bardzo różnorodne. W Ameryce Południowej i Nowej Zelandii rosną paprocie drzewiaste nawet tworzące lasy. Przeważnie gatunki tropikalne i subtropikalne mogą posiadać wiotką łodygę i wykorzystywać, jako podporę gałązki i pnie drzew. Niektóre paprocie osiedlają się na skałach lub ścianach budynków w miastach. Lecz większość gatunków rośnie w lasach i na łąkach. Tylko nieliczne gatunki przystosowują się do półwodnego lub wodnego trybu życia w zbiornikach słodkowodnych.

Paprocie rozpowszechnione na Ukrainie posiadają kłącza. U części gatunków one skrócone i prawie pionowe, a liście zebrane w rozetki podobne do lejka, które mogą sięgać wysokości powyżej półtora metra (nerecznica samcza (ryc. 175), wietlica samicza, pióropusznik strusi (ryc. 178, b)). Kłącza innych paproci poziome i mocno wydłużone, liście na nich rozmieszczone często na

 

Pokolenie bezpłciowe

 

Fragment liścia z kupką zarodni Zarodniki

 

 

Pokolenie płciowe

 

Męski narząd płciowy Żeński narząd płciowy

 

Nowe pokolenie bezpłciowe

 

 

Przedrośle Zapłodnienie

 

Ryc. 176. Rozmnażanie nerecznicy samczej

 

 

dużych odległościach jeden od drugiego, w taki sposób, że pojedynczo wystają z ziemi, jak u orlicy pospolitej (ryc. 178, a), paprotki zwyczajnej (ryc.178, c), cienistki trójkątnej.

 

 

Ryc. 177. Przedrośle nerecznicy samczej

 

Na przykładzie rozpowszechnionej nerecznicy samczej wygodnie zapoznać się z rozmnażaniem tych roślin (ryc. 176). Na spodniej stronie liści dorosłych roślin nerecznicy samczej widoczne zarodni zebrane w kupki okryte błoniastą zawijką – pokrywą ochronną.

Kiedy zarodniki nerecznicy samczej dojrzewają zarodnie gwałtownie rozrywają się. Przy tym mikroskopowe zarodniki wyrzucają się na odległość kilku centymetrów. Ich podchwytuje wiatr i roznosi na znaczne odległości. Do kiełkowania zarodnik ma dostać się na wilgotną glebę. On da początek niedużej cienkiej zielonej blaszce o sercowatym kształcie – przedroślu paproci (ryc. 177). Na dolnej stronie przedrośla rozmieszczone chwytniki, którymi ono przytwierdza się do gleby i wchłania wodę. Przedrośla nerecznicy samczej nieduże, przeciętna średnica wynosi około 5 mm, i niedługotrwałe. Dlatego ciężko ich zobaczyć w przyrodzie, lecz czasem można zobaczyć na stokach wilgotnych wąwozów pozbawionych roślinności.

Na dolnej stronie sformowanego przedrośla powstają męskie i żeńskie narządy płciowe. W narządach płciowych męskich powstają liczne ruchliwe męskie komórki płciowe – plemniki. W każdym narządzie płciowym żeńskim rozwija się tylko jedna komórka jajowa. Po deszczu lub obfitej rosie pomiędzy dolną powierzchnią przedrośla a glebą powstaje cieniutka warstewka wody. Po niej plemniki poruszają się do komórki jajowej. One przyciągają się substancjami, które wydziela żeński narząd płciowy. Jeden z plemników zapładnia komórkę jajową.

Zygota kiełkuje w nową roślinę pokolenia bezpłciowego. Najpierw ona otrzymuje substancje odżywcze tylko z tkanek przedrośla, następnie wytwarza pierwszy korzonek, który zagłębia się w glebę. Rozwija się pierwszy liść. Lecz młoda roślina pokolenia bezpłciowego zachowuje łączność z przedroślem aż do jego pełnego obumierania.

 

 

 

 

 

 

 

a

b

c

d

e

f

Ryc. 178.Różnorodność paproci: a – orlica pospolita; b – pióropusznik strusi; c – paprotka zwyczajna; d – języcznik zwyczajny; e – paprocie nasięźrzały; f – salwinia

 

„Krewne” nerecznicy samczej bardzo różnorodne. Rozpoznają ich według osobliwościom rozmieszczenia i budowy zarodni i ich kupek. Wśród innych wyróżnia się paproć dekoratywna pióropusznik strusi (ryc. 178, b), u którego zarodnie rozwijają się tylko na szczególnych liściach podobnych do strusiego pióra. A ot liście wegetatywne człowiek pospolity może nie odróżnić od liści nerecznicy samczej. U języcznika (ryc. 178, d) rosnącego na bogatych w kredę glebach w lasach bukowych blaszka liściowa nierozsieczona. Na Ukrainie w lasach, na skałach i łąkach spotykają się bardzo ciekawe paprocie nasięźrzały (ryc. 178, e). Ich kłącze co rok wytwarza tylko jeden nieduży liść. W zbiornikach wodnych można zauważyć rzadką paproć salwinię (ryc. 178, f). Jej pędy posiadają kilka węzłów, w których wyrastają po trzy liście. Dwa z nich mają eliptyczne blaszki utrzymujące się na powierzchni wody. One są fotosyntezującymi. Trzeci liść podzielony jest na kilkanaście długich, nitkowatych, owłosionych odcinków zwisających w głąb wody. Korzeni u salwinii brak. Rozpowszechniają salwinię ptaki pływające.

Współczesne paprocie nie mają dużego znaczenia w czynnościach gospodarczych człowieka, chociaż w niedalekiej przeszłości z nich produkowano leki od robaczyc. Młode liście orlicy (ryc. 178, a) są jadalne. Właśnie w tym celu ich transportują do Japonii. Wiele gatunków tropikalnych paproci – to wspaniałe pokojowe rośliny dekoratywne.

 

 

 

WNIOSKI

1.U paproci podstawowym pokoleniem fotosyntezującym jest pokolenie bezpłciowe. Przedstawione ono dużymi osobnikami z korzeniami i pędami. Pokolenie płciowe – to przedrośle.

2.Liściom paproci właściwy trwały wzrost wierzchołkowy, dlatego one zwinięte na kształt pastorału dla ochrony wierzchołkowego stożka wzrostu.

3.Paprocie rozpowszechniają się i rozmnażają się zarodnikami powstającymi w narządach rozmnażania bezpłciowego (zarodniach) znajdujących się na spodniej stronie liści.

4.Proces płciowy u paproci zachodzi przy pomocy plemników i komórek jajowych, które powstają w narządach płciowych na przedroślu. Do zapłodnienia niezbędną jest woda.

 

TERMINY I POJĘCIA DO ZAPAMIĘANIA

Paproć.

PYTANIA KONTROLNE

1.Gdzie są rozpowszechnione współczesne paprocie, w jakich warunkach one rosną?

2.Na czym polega osobliwość liści paproci?

3.Jak zachodzi rozmnażanie bezpłciowe paproci zarodnikami?

4.Co wyrasta z zarodnika paproci?

5.Gdzie powstają komórki płciowe paproci i jakie warunki są niezbędne do zapłodnienia?

6.Co rozwija się z zapłodnionej komórki jajowej paproci?

7.Jakie paprocie współczesne wykorzystuje człowiek i w jakim celu?

ZADANIA

1.Przedłuż wypełnienie w zeszycie podanej tablicy z poprzedniego paragrafu.

Cecha Widłak Skrzyp Nerecznica samcza
Narządy wegetatywne      
Rozgałężenie      
Miejsce rozmieszczenia narządów      
Sposób życia przedrośla      
Jakie narządy płciowe znajdują się na przedroślu?      

 

2. Podaj odpowiedź na pytanie.

Jakie wspólne i odmienne cechy budowy i rozmnażania u nerecznicy samczej z widłakiem i skrzypem?

 

NAGONASIENNE

ü Dowiesz się o tym, co to takie rośliny nagonasienne, czym one różnią się od roślin okrytonasiennych i na ile one są różnorodnymi.

? Czy wszystkie nagonasienne są iglastymi? Dlaczego świerk wiecznozielony? Gdzie rośnie cis

pospolity?

 

Dla nagonasiennych właściwe te same narządy wegetatywne, co i dla roślin kwiatowych, lecz one nie posiadają kwiatu, a znaczy, i słupka ze znamieniem i owocu.

We współczesnej florze Ziemi przedstawicieli nagonasiennych niedużo, około 800 gatunków. Wszystkie one bez wyjątku – rośliny drzewiaste (drzewa i krzewy). Rozpowszechnione po wszystkich kontynentach oprócz Antarktydy i we wszystkich strefach klimatycznych, w suchych, umiarkowanie zwilżonych i nadmiernie wilgotnych miejscowościach. One tworzą tajgę Sybiru, lasy iglaste i mieszane Europy i Azji i nawet lasy w górach Ameryki Południowej. Żaden przedstawiciel nagonasiennych nie mieszka w środowisku wodnym.

 

Ryc. 179. Sosna zwyczajna

 

Szyszka – przekształcony krótkopęd nagonasiennych wytwarzający woreczki pyłkowe lub zalążki.

 

 

Rozpowszechniają się i rozmnażają się nagonasienne nasionami. Rozpatrzmy ten proces na przykładzie sosny zwyczajnej (ryc. 179). Sosna nie posiada kwiatów, lecz wytwarza szyszki. Na wierzchołkach młodych pędów widoczne nieduże tegoroczne szyszki żeńskie czerwonawego koloru. Na starszych gałązkach można zauważyć zielone zeszłoroczne szyszki o długości kilku centymetrów. Na gałązkach trzyletnich znajdziesz szyszki brązowe i suche. Na niektórych młodych pędach znajdują się drobne męskie szyszki żółtego koloru.

 

 

Pokolenie bezpłciowe Pokolenie płciowe

 

I rok II rok

 

Szyszka męska Szyszka żeńska

 

Zapylanie Zapłodnienie

 

Ziarenko pyłku Zalążek

 

 

Nowe pokolenie bezpłciowe

 

III rok

 

Nasienie

 

Ryc. 180. Rozmnażanie sosny zwyczajnej

 

Szyszka złożona z osi i łusek. Szyszki bywają żeńskimi i męskimi. Na łuskach żeńskich sosny powstają po dwa zalążki. Łuski męskich szyszek posiadają parę woreczków pyłkowych, w których dojrzewa pyłek.

Na początku lata pierwszego roku istnienia żeńskiej szyszki jej zalążki jeszcze nie gotowe do zapłodnienia, a tylko – do zapylenia (ryc. 180). W ten czas łuseczki szyszek rozchodzą się. W woreczkach pyłkowych szyszek męskich powstają ziarenka pyłku w błonach, których są dwa pęcherzy powietrzne. Wiatr roznosi pyłek. Ziarenka pyłkowe przyklejają się do kropelki wody wystającej z zalążka. Ziarenko pyłku kiełkuje – wytwarza łagiewkę pyłkową wrastającą w zalążek. Po zapylaniu łuseczki szyszki żeńskiej zamykają się, szyszka okrywa się smołą i przybiera zabarwienie zielone.

Następnego roku w żeńskich szyszkach w zalążku powstaje szczegółowa tkanka – bielmo nagonasiennych. Z części jej komórek powstają kilka żeńskich narządów płciowych z komórkami jajowymi, reszta komórek magazynuje substancje odżywcze. W łagiewkach pyłkowych powstaje po dwa plemniki. Łagiewka pyłkowa dorasta do komórki jajowej, rozpuszcza się i jeden z plemników zapładnia komórkę jajową. Z zygoty rozwija się zarodek przyszłej sosny. Szczątki osłonek zalążka, zarodek i bielmo tworzą młode nasienie.

Na początku wiosny trzeciego lata nasiona całkowicie dojrzewają. Wtedy szyszki wysychają, przybierają brązowego koloru i otwierają się wysypując dojrzałe nasiona. Nasiona sosny zwyczajnej posiadają błoniaste skrzydełka, które pomagają rozpowszechnieniu wiatrem. U innych nagonasiennych zapylenie, zapłodnienie i dojrzewanie nasion może zachodzić w ciągu jednego roku.

 

 

W większości znasz rośliny nagonasienne, jako iglaste drzewa i krzaki (ryc. 181). One posiadają igłowate liście – igły (szpilki). W lasach strefy umiarkowanej najczęściej spotykane są: sosna, świerk, jodła i modrzew. Dają one cenne drewno i żywicę – smołę gromadzącą się w specjalnych przewodach w drewnie.

 

 

Igła – igłowaty przekształcony liść nagonasiennych.

 

a b c

d e f

 

Ryc. 181. Iglaste: a – świerk; b – jodła; c – modrzew europejski; d – limba; e – jałowiec pospolity; f – cyprys

 

 

Niebezpiecznym przedstawicielem nagonasiennych jest cis pospolity (ryc. 182), którego okazy dziko rosnące zachowały się jeszcze w Karpatach. Ta roślina ma dużo odmian dekoratywnych, które mogą być jak niewielkimi drzewami, tak i krzakami. One wytrzymują znaczne zacienienie. Cis nie wytwarza szyszek żeńskich. Jego czarne nasiona rozwijają się na szczytach króciutkich pędów, a przy nasadzie mają czaszowatą, soczystą osnówkę czerwonego koloru. Ta osnówka wabi ptaków, które rozpowszechniają nasiona. Lecz z tą rośliną warto być bardzo ostrożnym, ponieważ we wszystkich jej częściach dużo substancji trujących

Jednak nagonasienne bardzo różnorodne i oprócz iglastych roślin są przedstawione wielu innymi, które opisane w rubryce „Dla dociekliwych” w końcu tego paragrafu.

 

Ryc. 182. Cis pospolity

 

 

 

WNIOSKI

1.Nagonasienne – różnorodna grupa roślin, która ma duże znaczenie w przyrodzie i życiu człowieka.

2.Nagonasienne nie posiadają kwiatu, a znaczy i słupka z ze znamieniem, i owocu.

3.Przy zapylaniu zalążek nagonasiennych wychwytuje pyłek przy pomocy kropelki wody, którą on wydziela.

4.U większości gatunków nagonasiennych plemniki są transportowane do komórki jajowej łagiewką pyłkową.

5.Bielmo nagonasiennych powstaje przed zapłodnieniem, brak zapłodnienia podwójnego.

 

TERMINY I POJĘCIA DO ZAPAMIĘANIA

Nagonasienne, szyszka, igła.

PYTANIA KONTROLNE

1.Jak człowiek wykorzystuje nagonasienne?

2.Jaka budowa szyszek sosny?

3.Kiedy i jak zachodzi zapylenie u sosny?

4.Gdzie i kiedy powstają komórki jajowe sosny?

5.Jak i kiedy zachodzi zapłodnienie komórki jajowej sosny?

6.Jakie znasz gatunki roślin iglastych?

ZADANIA

Przypomnij, o tym, jak zachodzi rozmnażanie paproci i roślin kwiatowych. Wypełnij w zeszycie tablicę.

Cecha Gromady roślin
Paprocie Nagonasienne Rośliny kwiatowe
Miejsce powstania męskich i żeńskich komórek płciowych      
Obecność lub brak pyłku i zapylania      
Niezbędność wody do zapylania      
Niezbędność wody do zapłodnienia      
Przy pomocy czego rozpowszechniają się      

 

Dokonaj analizy tablicy. Co jest wspólnego według tych cech u nagonasiennych z paprociami i roślinami kwiatowymi? Która grupa roślin najmniej, a która najlepiej dostosowana do warunków życia lądowego?

 

DLA DOCIEKLIWYCH

Nagonasienne nieposiadające igieł

W naszych parkach często można zobaczyć miłorząb japoński (ryc. 183). Przed epoką lodowcową ten gatunek był rozpowszechniony prawie na całym świecie, lecz teraz lasy naturalne miłorzębowe może być zachowały się w niektórych rejonach Chin. Jest to drzewo osiągające wysokość 40 m, o liściach wachlarzowatych, zwykle na szczycie mniej lub więcej wyciętych, o nerwacji widełkowatej. Nasiona miłorzębu duże, zewnętrzna część okrywy nasiennej mięśnieje, przybiera żółto-pomarańczowego zabarwienia, wskutek czego nasienie przypomina pestkowiec śliwy wiśniowej. Liście miłorzębu zawierają dużo korzystnych substancji wykorzystywanych do leczenia chorób naczyń krwionośnych nóg, serca i mózgu człowieka.

Sagowce (ryc. 184) rozpowszechnione w tropikach i subtropikach, w lasach wilgotnych i półpustyniach Afryki, Ameryki, Azji i Australii. Te rośliny są podobne do palm – z potężnym, prawie nierozgałęzionym pniem i dużymi rozsieczonymi liśćmi. Sagowce wykorzystują do ozielenienia pomieszczeń i często ich mylą z palmami.

 




Поиск по сайту:

©2015-2020 studopedya.ru Все права принадлежат авторам размещенных материалов.