Помощничек
Главная | Обратная связь


Археология
Архитектура
Астрономия
Аудит
Биология
Ботаника
Бухгалтерский учёт
Войное дело
Генетика
География
Геология
Дизайн
Искусство
История
Кино
Кулинария
Культура
Литература
Математика
Медицина
Металлургия
Мифология
Музыка
Психология
Религия
Спорт
Строительство
Техника
Транспорт
Туризм
Усадьба
Физика
Фотография
Химия
Экология
Электричество
Электроника
Энергетика

BUDOWA I FUNKCJE KORZENIA 1 страница



ü Dowiesz się jak budowa i sposób rozwoju korzenia pozwala temu narządowi pełnić jego funkcję.

? Z czego są zbudowane korzenie? Dla czego są potrzebne korzenie? Jak roślina orientuje się gdzie – dół, a gdzie – góra, żeby wytworzyć łodygę i korzeń w odpowiednim kierunku?

Korzeń – podziemny narząd osiowy, który rośnie w głąb gleby za rachunek wierzchołkowej tkanki twórczej. Podstawowe funkcje korzenia – przymocowanie rośliny w glebie i wchłanianie z niej wody wraz z rozpuszczonymi w niej substancjami mineralnymi.

Budowa korzenia. Wierzchołkowa tkanka twórcza korzenia tworzy nowe komórki w dwóch kierunkach: w kierunku wzrostu korzenia i do jego podstawy. Komórki odkładające się w kierunku

 

 

 

 

    Stożek wzrostu korzenia   Czapeczka   Ryc. 71. Szczytowa część korzenia ze stożkiem wzrostu okrytym czapeczką     Złuszczanie Strefa przewodząca kory   Korzenie boczne Strefa włośnikowa Złuszczanie skórki   Złuszczanie Strefa wydłużania czapeczki Czapeczka     Ryc. 72. Strefy szczytowej części korzenia   wzrostu korzenia dają początek ochronnej czapeczce. A te – z przeciwległej strony – tkanki stałe ciała korzenia. Od wierzchołka do podstawy korzenia wyodrębniają się takie podstawowe strefy: czapeczka, stożek wzrostu (grupa komórek twórczych), strefa wydłużania (strefa wzrostu), strefa różnicowania się komórek (strefa włośnikowa = wchłaniania) i strefa przewodząca. Czapeczka chroni delikatny wierzchołek korzenia od uszkodzeń przez twarde cząsteczki gleby przy wzroście i przesuwaniu się w niej. Komórki rozmieszczone w głębi czapeczki zawierają duże ruchome ziarenka skrobi. Te ziarenka opadają pod wpływem siły ciężkości na dolny odcinek błony komórkowej i dają korzeniu „odczuć” gdzie jest góra, a gdzie – dół. Powierzchniowe komórki czapeczki stale złuszczają się i obumierają. Przy tym one wydzielają śluz ułatwiający poruszanie się korzenia w głąb gleby. Ze środka czapeczka odnawia się komórkami twórczymi stożka wzrostu.  

 

Z komórek wierzchołkowej tkanki twórczej w stożku wzrostu powstają pozostałe komórki, z których składa się korzeń. Komórki stożka wzrostu są bardzo drobne.

W strefie wydłużania komórki prędko rosną i zaczynają przekształcać się w komórki tkanek stałych. W tej strefie komórki intensywnie wydłużają się i przepychają okryty czapeczką stożek wzrostu pomiędzy cząsteczkami gleby.

Strefa (strefa włośnikowa = wchłaniania) złożona z komórek, które zakończyły proces wzrostu i ostatecznie przekształciły się na komórki tkanek stałych. Komórki skórki korzenia

 

 

 

w tej strefie wytwarzają długie wyrostki– włośniki (ryc. 65, b) długość, których sięga 1 cm. Włośniki ściśle przylegają do cząsteczek gleby i pełnią ważną rolę przy wchłanianiu wody i substancji mineralnych, ponieważ znacznie zwiększają powierzchnię korzenia (ryc. 73). Obliczono, że dorosła roślina żyta posiada około 10 mld włośników, a ich ogólna długość wynosi około 10 tys. km. Jednocześnie ich ogólna powierzchnia sięga 20 m2, co w 50 razy przewyższa powierzchnie wszystkich naziemnych narządów rośliny.

W strefie włośników korzeń już nie może Ryc. 73. Włośniki na głównym

zmieniać rozmieszczenia w stosunku do cząsteczek korzeniu kiełka rzodkiewki

gleby.

Na poprzecznym przekroju korzenia w tej strefie widać, że pod skórką jest rozmieszczona kora złożona z wielu warstw komórek tkanki miękiszowej (ryc.74). Ona przekazuje wodę do środkowej części korzenia, która nazywa się walcem osiowym. Kora też magazynuje substancję zapasowe.

 

 

Walec osiowy Kora Skórka

Włośnik

H2O

 

Ryc. 74.Budowa wewnętrzna młodego korzenia

 

W walcu osiowym rozmieszczona jedna wiązka przewodząca. Jego drewno w poprzecznym przekroju przeważnie posiada kształt gwiazdki z kilkoma promieniami (ryc. 75). Pomiędzy „promieniami” drewna rozmieszczone łyko. Wiązka przewodząca zapewnia transport substancji wzdłuż korzenia.

 

 

Kora

Łyko

Drewno

Ryc. 75. Poprzeczny przekrój przez tkanki przewodzące walcu osiowego korzenia.

Strefa przewodząca korzenia rozmieszczona nad strefą włośnikową. Ta strefa jest najdłuższą. W strefie przewodzącej włośniki obumierają i wchłanianie substancji praktycznie ustaje. W tej strefie pomiędzy walcem osiowym i korą z czasem powstaje tkanka twórcza boczna(okolnica). W tej tkance mogą powstawać punkty dające początek korzeniom bocznym.

Strefą przewodzącą po drewnu i łyku zachodzi transport substancji, ona przytwierdza roślinę w glebie dzięki korzeniom bocznym i włośnikom, a także może magazynować substancje odżywcze w korze.

U wielu roślin pomiędzy drewnem a łykiem wiązki przewodzącej z czasem powstają warstwy komórek tkanki twórczej bocznej. Dzięki podziału tych komórek korzeń rośnie na grubość.

Wiedzę o budowie i rozwoju korzenia człowiek od dawna wykorzystuje w rolnictwie. Przy hodowaniu sadzonek (na przykład, pomidorów) roślinki po kiełkowaniu wysadzają na większych odległościach i jednocześnie przy wysadzaniu uszczykują szczyt korzenia głównego: to przyspiesza wzrost korzeni bocznych i przybyszowych i przyczynia zwiększenie ilości korzonków z włośnikami. Przy wyborze sadzonek drzew owocowych warto pamiętać, że rośliny posiadające dużo cienkich korzonków, które prędko wytwarzają nowe boczne gałęzienia o wiele lepiej zakorzeniają się i przyjmują się jak te, które mają dużą ilość długich starych korzeni.

WNIOSKI

1. Wszystkie części korzenia są utworzone wierzchołkową tkanką twórczą. Ona jest rozmieszczoną w strefie stożka wzrostu.

2. Czapeczka – szczegółowa część szczytu korzenia, która chroni delikatny stożek wzrostu przy wzroście i ułatwia poruszanie się korzenia w głąb gleby.

3. Wzrost korzenia na długość zachodzi w strefie wydłużania komórek korzenia.

4. Wewnętrzna budowa korzenia w strefie włośnikowej zapewnia wchłanianie i transport roztworów wodnych substancji mineralnych.

5. Najstarsze odcinki korzenia kształtują strefę przewodzącą wodę wraz z rozpuszczonymi w niej substancjami, a także przytwierdzaj- roślinę w glebie za rachunek korzeni bocznych i w włośników.

TERMINY I POJĘCIA DO ZAPAMIĘANIA

Korzeń, czapeczka, włośnik, stożek wzrostu, strefa wydłużania, strefa włośnikowa, strefa przewodząca.

PYTANIA KONTROLNE

1. Jakie podstawowe strefy wyróżnia się w korzeniu od jego szczytu do podstawy?

2. W jakiej strefie zachodzi (1) powstanie nowych komórek, (2) wydłużanie korzenia, (3) wchłanianie wody i substancji mineralnych?

3. Z czym jest powiązane wytworzenie korzeniem czapeczki, i jakie są jej funkcję?

4. Jakie tkanki pełnią w korzeniu funkcję (1) wchłaniania wody i substancji mineralnych, (2) transportu substancji?

ZADANIA

1.Wypełnij w zeszycie tablicę.

Strefy korzenia Szczegóły budowy Funkcję
Czapeczka Zwarty układ komórek. Niektóre komórki zawierają duże ziarenka skrobi. Komórki powierzchniowe obumierają i złuszczają się. Chroni szczyt korzenia, wydziela śluz i ułatwia poruszanie się korzenia w glebie, wyznacza kierunek wzrostu korzenia.
Stożek wzrostu    
Strefa przedłużania    
Strefa włośnikowa    
Strefa przewodząca    

2.Wybierz poprawne twierdzenia i wypraw niepoprawne:

A.Włośniki z czasem przekształcają się na korzenie boczne.

B.Kora zbudowana z wielu warstw komórek.

C.W procesie zrostu korzenia zwiększa się długość stożku wzrostu i strefy wydłużania, długość strefy przewodzącej zostaje niezmienną.

D.W strefie wchłaniania korzeń okryty skórką, która wykształca wyrostki.

DLA DOCIEKLIWYCH

Jak korzeń rośnie na grubość?

U wielu roślin z czasem między drewnem a łykiem wiązki przewodzącej powstaje boczna tkanka twórcza – miazga (ryc. 76). Ona odkłada do środku korzenia dodatkowe warstwy drewna, a na zewnątrz – łyka. Dzięki czemu korzeń bardzo grubieje. W warstwie zewnętrznej walca osiowego powstaje jeszcze jedna tkanka twórcza boczna – miazga korkotwórcza, odkładająca na zewnątrz tkankę okrywającą – korek. Takie znacznie zgrubiałe okryte korkiem strefy korzenia już nie wchłaniają wodę i sole mineralne, lecz niezawodnie przytwierdzają roślinę w glebie. Są one właściwe drzewom.

 

Miazga korkotwórcza

Korek

Miazga

Drewno Dodatkowe warstwy drewna Dodatkowe warstwy łyka Łyko

Ryc. 76. Budowa wewnętrzna starego korzenia

 

 

§25. SYSTEMY KORZENIOWE. KORZENIE PRZEKSZTAŁCONE.

ü Dowiesz się o systemach korzeniowych roślin i ich funkcjach, o tym, jakie skutki ma pełnienie korzeniami nietypowych dla nich funkcji.

? Korzenie są niezbędnymi do wchłaniania substancji. A jeszcze dla czego?

 

System korzeniowy – to całokształt korzeni rośliny. Wygląd zewnętrzny systemów korzeniowych zależy od tego, w jakich warunkach roślina rośnie i jak ona dostosowuje się do tych warunków (ryc. 77).

 

a b c d e

 

Ryc. 77. Różnorodne systemy korzeniowe roślin zielnych

(apalowy, b – wiązkowy) i drzew i krzaków (c, d, e)

 

 

 

 

 

Ryc. 78. Bulwy korzeniowe dalii

Dla niektórych roślin właściwe korzenie rozmieszczone tylko w powierzchniowej warstwie gleby grubości kilku centymetrów (ryc. 77, e). tak korzenie powierzchniowe niektórych kaktusów sięgają 30m długości. One zdolne do prędkiego zbierania rosy z dużej powierzchni, ponieważ w pustyni woda opadająca w godzinach porannych nie wnika głęboko w glebę i prędko wyparowuje się. Powierzchniowe korzenie drzew wilgotnego lasu tropikalnego nadążają wychwycić substancje mineralne powstające pod czas prędkiego rozkładu obumarłych resztek roślin. Jednak z reguły korzenie sięgają głębiej. Tak korzenie jęczmieniu i ozimego rzepaku rosną na głębokość 3m, a winorośli – do 16m. Niektóre rośliny pustyni żeby dotrzeć do warstw wodonośnych gleby zagłębiają korzenie na 30 – 50m.

Modyfikacje korzenia (korzenie przekształcone) – to zjawisko zmiany budowy korzenia -korzeniowe, przyssawki, korzenie czepne, powietrzne, oddechowe, podporowe.

Bulwy korzeniowe powstają w skutek magazynowania substancji odżywczych w korzeniach bocznych. Są one krótkimi, mocnie zgrubiałymi okrągłego lub wydłużonego kształtu. Takie korzenie nadają roślinie możliwości przetrwać niesprzyjający do wzrostu okres. Są one, na przykład u ziarnopłonu, dalii (ryc. 78).

Korzenie – przyssawki właściwe roślinom, które dostosowały się do wchłaniania substancji odżywczych z innych roślin. Niektóre z nich są pasożytami – całkowicie zadawalają swoje czynności życiowe kosztem rośliny – gospodarza i nie są zdolne do fotosyntezy (kanianka ryc. 79). Półpasożyci (na przykład jemioła) kosztem rośliny gospodarza tylko częściowo zadawalają swoje zapotrzebowanie w wodzie zachowując zieloną barwę i zdolność do fotosyntezy (ryc. 80).

 

a b

Ryc. 79. Kanianka na pędzie rośliny – a, Ryc. 80. Jemioła na gałązce drzewa

Korzenie-przyssawki kanianki – b

a b

 

Ryc. 81. Korzenie powietrzne Ryc. 82. Korzenie oddechowe: a – cypryśnika błotnego;

storczyka tropikalnego b - drzew tropikalnychna bagnach Afryki

 

 

Korzenie powietrzne do istnienia w powietrzu. One są właściwe dla większości storczyków i innych mieszkańców wilgotnych lasów tropikalnych (ryc. 81), a z roślin pokojowych – dla monstery. Korzenie powietrzne wchłaniają wodę pod czas opadów nie włośnikami, a szczegółową tkanką gąbczastą.

a

b

Ryc. 83. Korzenie podporowe drzewa tropikalnego (a) i kukurydzy (b)

Korzenie podporowe (ryc.83) przy nasadzie łodygi wysokich roślin tam, gdzie należy zapewnić stabilność rośliny. Tak, dzięki podobnym do desek, korzeniom podporowym nie padają olbrzymie drzewa tropikalne posiadające powierzchniowy system korzeniowy. Na naszych polach korzenie podporowe można zobaczyć u kukurydzy.

 

Korzeń spichrzowy jest osobliwą modyfikacją, która powstaje wskutek zgrubienia i magazynowania substancji odżywczych jednocześnie w trzech narządach młodej rośliny – korzeniu głównym, podliścieniowej części łodyżki i nasadzie pędu głównego. Korzenie spichrzowe umożliwiają roślinie przeżyć niesprzyjające dla wzrostu okresy. Człowiek z dawnych czasów używał korzenie spichrzowe do jedzenia i wyprowadził dużo różnych odmian uprawnych: buraka, marchewki, pietruszki, selery, rzodkwi i rzodkiewki.

 

 

Główka (nasadzie pędu głównego – szyjka korzeniowa)

Szyjka (podliścieniowej części łodyżki -hypokotyl)

Część korzeniowa (główny korzeń)

 

Ryc.84. schemat powstania korzenia spichrzowego i jego części

 

Cechą korzenia spichrzowego (część korzeniowa) są rozmieszczone rzędami korzonki boczne. Szyjka utworzona podliścieniową częścią łodyżki posiada gładką powierzchnie. A na główce (zgrubiałej nasady głównego pędu) obecne są blizna po obumarłych liściach (ryc.84).

Wszystkie trzy części prawie jednakowo są rozwinięte u selery (ryc. 85, a). A ot u marchewki (ryc.85, b) i pietruszki podstawowa część korzenia spichrzowego – to zgrubiały korzeń główny, główka jest bardzo małą, a szyjka ledwie wystaje nad powierzchnią gleby. U rzodkiewki (ryc.85, c) prawie cały gładki korzeń spichrzowy – to zgrubiała podliścieniowa część łodyżki. Dlatego nasienie rzodkiewki nie można wysadzać bardzo głęboko – plony będą nie jakościowe.

 

 

WNIOSKI

1.Korzenie rośliny tworzą system korzeniowy budowa, którego zależy od warunków zrostu rośliny.

2.Pełnienie korzeniem określonej specyficznej funkcji do jego modyfikacji (przekształcenia).

 

a b c

 

Ryc. 85. Korzenie spichrzowe selery (a), marchewki (b) i rzodkiewki (c)

 

 

3.Korzeń przekształcony może być częścią składową korzenia spichrzowego w powstaniu, którego także biorą udział podliścieniowa część łodyżki i pęd główny.

 

TERMINY I POJĘCIA DO ZAPAMIĘANIA

System korzeniowy, korzeni przekształcone, bulwy korzeniowe, przyssawki, korzenie powietrzne, korzenie oddechowe, korzenie podporowe, korzenie spichrzowe.

PYTANIA KONTROLNE

1.Co to takie system korzeniowy?

2.Co to jest modyfikacja korzeni?

3.Jakie modyfikacje korzeni znasz, na czym polega ich różnica w budowie i funkcjach od korzeni typowych?

4.Na czym polega różnica pomiędzy korzeniem spichrzowym a bulwą korzeniową?

ZADANIA

Uporządkuj tablice: ustal wzajemne powiązanie między nazwami roślin, korzeniami przekształconymi, które są im właściwe i ich funkcjami. Rzędy z trzech cyfr zapisz w zeszycie.

Rośliny Korzenie przekształcone Funkcję korzeni przekształconych
1. Dalia 1. Przyssawki 1. Dodatkowa wymiana gazowa
2. Kukurydza 2. Korzenie powietrzne 2. Wchłanianie substancji organicznych z rośliny gospodarza
3. Storczyk 3. Korzenie oddechowe 3. Magazynowanie substancji zapasowych
4. Cypryśnik błotny 4. Korzenie podporowe 4. Wchłanianie wody z powietrza
5. Kanianka 5. Bulwy korzeniowe 5. Dodatkowa podpora łodygi

DLA DOCIEKLIWYCH

Święty figowiec

W niektórych religiach schodu świętymi uważano majestatyczne figowce. Figowiec – to osobliwa forma zrostu dużych drzew tropikalnych – fikusów (ryc.86). Taki fikus zaczyna rosnąć na gałęzi innego drzewa dokąd nasienie zanoszą zwierzęta. Młody fikus prędko wytwarza korzenie powietrzne, które dorastają do gleby i zakorzeniają się. Drzewo, które dało schronienie fikusowi obumiera i on pozostaje stać na własnych korzeniach. Z czasem na pionowych gałęziach znów powstają korzenie powietrzne, które przekształcają się na korzenie-pni. Tak powstaje cały las-drzewo obejmujący powierzchnie ponad 1,5ha i liczący więcej 300 łodyg-pni. Wiadomo, że pod jednym figowcem ukrywał się cały konny eskadron.

§ 26. BUDOWA I FUNKCJE PĘDU.

ü Ten paragraf wyjaśnia osobliwości budowy i rozwoju jak naziemnego narządu rośliny, funkcje i rodzaje pąków, różnorodność pędów według położenia w przestrzeni i kierunku wyrostu.

? Z czego są złożone drzewa? Jak powstają i rozwijają się pąki? Czy wszystkie pąki są jednakowe?

 

Pęd – to skomplikowany nadziemny narząd z wierzchołkowym wzrostem, który jest złożony z osiowego narządu –łodygi i rozmieszczonych na nim narządów bocznych – liści. Pęd zapewnia wzrost naziemnych części rośliny, powstanie nowych pędów i jeszcze transport substancji.

Na szczycie pędu rozmieszczony stożek wzrostu, utworzony wierzchołkową tkanką twórczą (ryc.87). U podstawy stożka wzrostu powstaję pagórki – zawiązki przyszłych liści zabezpieczających fotosyntezę, wymianą gazową i parowanie wody. Młode liście zwiększają swoje wymiary i zaginają się nad stożkiem wzrostu. One chronią delikatną wierzchołkową tkankę twórczą od uszkodzenia, tworzą wokół niej ciemną i wilgotną kamerę wykształcając pąki.

 

Ryc. 87. Stożek wzrostu pędu moczarki

 

Pąk – to zawiązek pędu ze skróconą łodygą liście, której otaczają zwarcie wierzchołkową tkankę twórczą pędu. Na szczycie bądź jakiego pędu rozmieszcza się pąk wierzchołkowy (ryc. 88). Kiedy pęd rośnie, w pąku powstają nowe młode liście. Przy tym najniższe liście rozprostowują się i wychodzą ze składu pąku. Łodyga pomiędzy miejscami przytwierdzenia liści rozciąga się.

Łodyga pędu złożona z węzłów – odcinków łodygi, na których przytwierdzony jeden lub kilka liści, i międzywęźli - odcinków łodygi między węzłami. Ostry kąt między liściem i pędem nazywa się pachwiną liściową (ryc. 89). W takich pachwinach rozmieszczone zawiązki pędów bocznych – pąki pachwinowe(boczne) (ryc.88). obudzenie pąków pachwinowych prowadzi do rozwoju pędów bocznych – tj. do rozgałęzienia pędu.

 

 

Ryc. 88. Wierzchołkowa i pachwinowe pąki.

 

 

 

 

Pachwiną liściową

Węzeł

Międzywęźle

Ryc. 89. Podstawowe części pędu

U roślin strefy umiarkowanej pod koniec okresu wzrostu na szczycie pędu i w pachwinach liściowych kształtują się szczegółowe pąki zimujące (ryc. 90) znajdujące się w stanie spoczynkowym cały zimny niesprzyjający dla wzrostu roślin okres roku. Pąki zimujące są dodatkowo chronione przez pąkowe łuseczki – łuskowate liście okryte grubą warstwą substancji woskowej, a często – włoskami i powłoką wydzielin smolistych (przypomnij jak kleiste na dotknięcie są pąki topoli). Pod pąkami pochwowymi po opadaniu liści zostają blizny liściowe (ryc.91). W zimne pory roku roślina nie zdolna wchłaniać z gleby wodę, woda zamarza w nadziemnych częściach rośliny. Lecz parowanie zamarzłej wody zachodzi nadal (przypomnij sobie suszenie bielizny na mrozie). Dlatego wszystkie sposoby ochrony pąków zimujących w pierwszą kolej są skierowane na ochronę od wysychania, a nie od niskich temperatur.

Pąki zimujące są bardzo różnorodne według budowy. Niektóre posiadają tylko jedną łuseczkę ochronną (wierzba), inne – dużo łuseczek (dąb). Pąki wegetatywne zawierają zawiązek zwykłego

 

 

Blizny

a b

 

Ryc. 90. Pąki zimujące roślin o zdrewniałej: Ryc. 91. Pędy zimujące drzewa

łodydze: a - wygląd ogólny pędów klonu; z pąkami i bliznami po opadłych

b – przekrój wzdłużny winorośli liściach

 

 

 

a b

 

Ryc. 92. Pędy wegetatywny (a) i Ryc.93. Rozpuszczanie pędu zimującego

kwiatowy (b)

 

(wegetatywnego) pędu z liśćmi. Inne pędy zawierają zawiązki kwiatu lub kilku kwiatów (ryc.92). są one szersze i więcej zaokrąglone na szczycie. Wiosną pąki zimujące budzą się: pąkowe łuseczki rozchylają się, a z czasem odpadają, łodyga wydłuża się i rozpuszczają się liście młodego pędu (ryc. 93). Jednak część pąków mogą nie budzić się kilka lat – są to tak zwane pąki śpiące. Takie pąki budzą się tylko po poważnym uszkodzeniu pędów.

Różne rośliny posiadają pędy różnego rodzaju (ryc. 94). Wzniesione pędy rosną pionowo do górę (na przykład pień jodły), poziome - w płaszczyźnie poziomej (na przykład boczne pędy jodły). Pędy niektórych roślin są wzniesionymi tylko dzięki podporze. Tak pędy wijące się zakręcają się wokół podpory swymi łodygami (fasola), a pędy czepne czepiają się podpory korzeniami przybyszowymi (bluszcz), wąsami (groch) itd. Pędy płożące się lub leżą na glebie, lub jeszcze zakorzeniają się za pomocą korzeni przybyszowych.

 




Поиск по сайту:

©2015-2020 studopedya.ru Все права принадлежат авторам размещенных материалов.